naam v. 3 Fransche keizers:
1) N. I (1769/1821), Bonaparte, geboren op Corsica als zoon v/e advocaat, 1779 o/d krijgsschool te Brienne, werkte als artillerie-officier 1793 mede a/d verovering v. Toulon o/d Eng., onderdrukte 1795 opstand der royalisten te Parijs; 1796 gehuwd met → Joséphine de Beauharnais, zelfde jaar verovering v. Lombardije op Italië, sloot 1797 met Oostenrijk den Vrede v. Campo Formio; 1798 tocht naar Egypte; 1799 staatsgreep, val v/h Directoire, N. consul voor 10 jaren; veldtocht in Lombardije, waar de Oostenr. werden verdreven, 1800 slag bij Marengo, 1801 vrede v. Lunéville met Oostenrijk; 1802 Vrede v. Amiëns met Engeland, consul v/h leven; voerde tal v. Hervormingen in (concordaat, Code Napoléon, oprichting Bank v. Frankrijk); 1804 kroont N. zich tot keizer v. Frankrijk; 1805 nieuwe coalitie-oorlog tegen Engeland, Rusland, Oostenrijk, Zweden. Slagen bij Austerlitz en Trafalgar. 1806 stichting v/d Rijnhond, verslaat Pruisen en Rusland en sluit met hen 1807 vrede v. Tilsit. 1809 inname v. Weenen, opstand in Tirol (Andreas Hofer), conflict met den paus en verovering v/d kerkdijken staat. Scheiding v. Joséphine de Beauharnais, 1810 huwelijk met Maria Louise v. Oostenrijk. 1812 Tocht naar Rusland mislukt. 1813 Verbond v. Pruisen Rusland en Oostenrijk, i/d Voïkereuslag bij Leipzig N. verslagen, begin v. zijn ondergang. 1814 overgave v. Parijs en afstand v/d troon. Verbannen 1815 naar eiland Elba. Keert 1 Maart 1815 terug, rukt Parijs binnen, wordt echter 18 Juni (a/h eind v/d „Honderd dagen") bij Waterloo d/d Eng. onder Wellington en de Pruisen onder Blücher verslagen. Als krijgsgevangene naar St. Helena, waar N. 1821 stierf.
2) N. II, zoon v. 1) (1811/’32), hertog v. Reichstadt;
3) N. III, zoon v. Lodewijk N„ koning v. Holland en Hortense de Beauharnais, eenige malen mislukte pogingen o/h keizerschap te herstellen, 10 Dec. 1848 president der Fransche republiek, 2 Dec. 1852 bij plebisciet tot keizer gekozen. Voerde den Krim-oorlog (1853/’56) en oorlog tegen Italië en Oostenrijk (1859 slagen bij Magenta en Solferino), bracht hierdoor Frankrijk o/d voorgrond, verwierf Savoye en Nizza; 1870/’71 Fransch-Duitsche oorlog, 2 Sept. 1870 bij Sedan verslagen en gevangen genomen, 1 Maart 1871 afstand, stierf in Engeland;
4) Louis, zoon v. 3), nam deel a/d Eng. oorlog in Z.-Afrika tegen de Zoeloe’s en sneuvelde aldaar.
