Nadat de P. (zie het art. PAUS) in 1198 begonnen waren ook als onafhankelijke wereldlijke vorsten op te treden, begonnen zij zich reeds spoedig te beschouwen en te gedragen als heer en meester ook over alle andere landen, doordien ze de koningen en vorsten dier landen beschouwden en behandelden als hunne onderdanen, en zelfs zoo ver gingen, dat ze naar hun welbehagen koningen maakten of van den troon vervallen verklaarden, over geilede landen het interdict uitspraken, ja koningen naar Rome ontboden, en die de vernederende straf oplegden, met hunne koningskroon op het hoofd, in het openbaar de dienst van een stalknecht te verrichten.
Door zulke verregaande aanmatigingen werden de P. zelven oorzaak, dat menig gekroond hoofd tegen hen in verzet kwam; vooral met het Duitsche keizerrijk en met Frankrijk hadden de P. hoogloopende twisten, die geheel Duitscbland en Italië in vuur en vlam zetleden. Daarbij kwam, dat er herhaaldelijk twee of meer pausen te gelijk verkoren werden, die elkander wederkeerig hunne banbliksems naar het hoofd slingerden, hetgeen onvermijdelijk nadeelig moest lerugwerken op den invloed van het pauselijk gezag. Reeds in de 9e eeuw was aan dat gezag een gevoeligen knak gegeven door het concilie van Constantinopel, waarbij de bisschop van Rome (de Paus) in den ban werd gedaan (zie PHOTIUS), hetgeen het begin was van de latere scheuring in de Kerk, waaruit, naast de Roomsche (Westersche) Kerk, de niet minder machtige Grieksche (Ooslersche) Kerk te voorschijn trad. Ook het dubbele pausschap in de 14e eeuw bracht den luister van het pausdom bij velen in miscrediet. ToenClemens Vin1309 den pauselijken zetel overgebracht had naar Avignon, en die zetel daar gevestigd bleef tot 1377 (de zoogenaamde Babylonische ballingschap der P.) waren de P. al dien tijd niets anders dan de werktuigen der koningen van Frankrijk. Gregorius XI keerde 1377 naar Rome terug; en bij den dood van dien paus ontstond de groote scheuring in de Westersche Kerk, die 71 jaren duurde (1378—1449), en gedurende al dien tijd zag de wereld het zonderlinge schouwspel, dat er twee stoelen van den Heiligen Petrus bestonden, nl. te Rome een en te Avignon een, en dat de beide seriën van P., die zich dus te gelijk stedehouder van Jezns Christus op aarde noemden, niet in gebreke bleven elkander wederkeerig in den ban te doen. De gevolgen van zoodanig schouwspel konden wel niet uitblijven : verdorvenheid van zeden onder de geestelijkheid, werd het eerste uitvloeisel van de geknakte kerkelijke tucht; voeg daarbij het opstaan van Kerkhervormers (Wiclef, Jan Huss, Hieronimus van Praag; en in de lGe eeuw Luther, Zwinglius en Calvinus), en de vredebreuk tusschen het Pausdom en Hendrik VIII, koning van Engeland, waaruit het ontstaan van de Anglicaansche Kerk geboren werd: en gij hebt de redenen hoe het kwam, dat reeds sedert de 18e eeuw de grootste helft van Europa zich aan het gezag der P. had onttrokken, in weerwil van bet concilie van Trente en van den rusteloozen ijver der Jezuïeten, die al het mogelijke en onmogelijke beproefd hebben, om den geest van vooruitgang op de baan der verstandsontwikkeling tegen te houden of althans te belemmeren. En moge al hier of daar eene kortstondige zegepraal het overwicht van den invloed der roomsch-katholieke geestelijkheid, en bij gevolg der P., eenigermate herstellen, zooveel is onbetwistbaar, dat de P. over den loop der wereldsche zaken tegenwoordig geen het minste gezag meer uitoefenen kunnen, en dat in alle landen, waar een geregeld gouvernement bestaat, de uitoefening van het geestelijk gezag der P. aan de wetten van die landen onderschikt is. Wat betreft de macht der P. als wereldlijke souvereinen, die is door de stichtiug van het koninkrijk Italië (1860) belangrijk ingekrompen ; en alle onbevooroordeelde verlichte mannen van onzen tijd zijn het daaromtrent eens, dat het tijdstip niet ver meer verwijderd is, waarop de P. zullen hebben opgehouden den rang van wereldlijke vorsten te bekleeden, om zich geheel en uitsluitend aan hunne geestelijke roeping toe te wijden.De naamlijst der P., in Chronologische volgorde, zooals die door de Roomsch-katholieken wordt opgegeven, is als volgt (eene H. echter den naam beteekent dat de Kerk dien paus als heilige vereert):
Petrus, H. 34
Linus, H. 66
Anacletus, H. 78
Clemens I, H. 91
Evaristus, H. 100
Alexander, H. 109
Sixtus I, H. 119
Telesphorus, H. 127
Hyginus, H. 139
Pius I, H. 142
Anicetus, H. 137
Soter, H. 168
Eleutherus, H. 177
Victor I, H. 193
Zephirinus, H. 202
Calixlus I, H. 219
Urbanus I, H. 223
Pontianus, H. 230
Antherus, H. 235
Fabianus, H. 236
Cornelius, H. 251
Novatianus(tegenpaus) •
Lucius, H. 252
Stephanus I, H. 253
Sixtus II, H. 257
Dionysius, H. 259
Felix I, H. 269
Eutycbianus, H. 275
Cajus, H. 283
Marcellinus, H. 296
Marcellus, H. 308
Eusebius, H. 310
Melchiades of Miltiades, H. 311
Sylvester I, H. 314
Marcus, H. 336
Julius I, II. 337
Liberius, H. 352
Felix II, 355
Liberins, H. (opnieuw) 358
Damasus, H. 366
Ursinus (tegenpaus) *
Siricius, H. 384
Anastasius, H. 398
Innocentius I, II. 402
Zozimus, H. 417
Bonifacius I, II. 418
Celestinus I, H. 422
Sixtus III, H. 432
Leo de Groote, H. 440
Hilarius, H. 461
Simplicius, H. 468
Felix 111, II. 483
Gelasius, H. 492
Anastasius II, 11. 496
Symmachus 498
Laurentius (tegenpaus) »
Hormisdas 514
Johannes I 523
Felix IV 526
Bonifacius II 530
Johannes II, bijgenaamd Mercurius 533
Agapetus I 535
Silverus 536
Vigilius 537
Pelagius 555
Johannes III 560
Benedictus I, of Bonosus 574
Pelagius II 578
Gregorius de Groote, H. 590
Sabinianus 604
Bonifacius III 607
Bonifacius IV 608
Deusdedit, of Dieudonné, H. 614 of 615
Bonifacius V 617 of 618
Honorius I 625—638
Severinus 640
Johannes IV 640
Theodorus 642
Martinus I, H. 649
Eugenius I, 11. 654
Vitalianus 657
Adeodatus 672
Donus of Domnus I 676
Agathon 678 of 679
Leo II, H. 682
Benedictus II 684
Johannes V 685
Petrus en Theodorus (tegenpausen) •
Conon 686
Sergius I 687
Theodorus en Pascal (tegenpausen) *
Johannes VI 701
Johannes VII 705
Sisinnius 708
Constantinus 708
Gregorius II 715
Gregorius III 731
Zacharias 741
Stephanus (verkoren maar niet gezalfd) 752
Stephanus II 757
Theophylactus, Constantinus, Philippus (tegenpausen) *
Stephanus III 768
Constantinus (tegenpaus) *
Adriaan I 772
Leo III 795
Stephanus IV 816
Pascal I 817
Eugenius II 824
Zizimus (tegenpaus) *
Valentinus 827
Gregorius IV 827
Sergius II 844
Leo IV 847
Benedictus III 855
Anastasius (tegenpaus) *
Nicolaas I 858
Adriaan II 867
Johannes VIII 872
Marinus, of Marlinus II 882
Adriaan III 884
Stephanus V 885
Formosus 891
Sergius (tegenpaus) *
Bonifacius VI 896
Stephanus VI 896
Romanus 897
Theodorus 11 898
Johannes IX 898
Benedictus IV 900
Leo V 903
Christophorus 903
Sergius III 904
Anastasius III 911
Laudon 913
Johannes X 914
Leo VI 928
Stephanus VII 929
Johannes XI 931
Leo VII 936
Stephanus VIII 939
Martinas III 942
Agapetus II 946
Johannes XII 956
Leo VIII 963
Benedictus V 964
Johannes XIII 965
Benedictus VI 972
BonifaciusVII (Francon), tegenpaus *
Donus of Domnus II 974
Benedictus VII 975
Johannes XIV 983
Bonifacius VII (opnieuw) 985
Johannes XV (niet gezalfd) 985
Johannes XVI 986
Gregorius XV 996
Johannes XVI bis (tegenpaus) 997
Sylvester II 999
Johannes XVII 1003
Johannes XVIII 1003
Benedictus VIII 1009
Leo (tegenpaus) .
Johannes XIX 1024
Benedictus IX 1033-48
Sylvester en Johannes XX (tegenpausen) *
Gregorius VI 1044
Clemens II 1046
Damasus II 1048
Leo IX, H. 1049
Victor II 1055
Stephanus IX 1057
Benedictus X (tegenpaus) *
Nicolaas II 1058
Alexander II 1061
Honorius II (tegenpaus) *
Cregorius VII 1073
Clemens III (tegenpaus) 1080
Victor III 1086
Urbanus II 1088
Pascal II 1099
Albertus en Theodoricus (tegenpausen) *
Gelas!us II 1118
Maurits Bourdin (tegenpaus) *
Calixtus II 1119
Honorius II 1124
Calixtus III (tegenpaus) *
Innocentius II 1130
Anacletusen Victor (tegenpausen) *
Celestinus II 1143
Lucius II 1144
Eugenius III 1145
Anastasius IV 1153
Adriaan IV 1154
Alexander III 1159
Victor IV, Pascal III, Calixtus,Innocentius (tegenpausen)
Lucius III 1181
Urbanus III 1185
Gregorius VIII 1187
Clemens III 1187
Celestinus III 1191
Innocentius 111 1198
Honorius III 1216
Gregorius IX 1227
Celestinus IV 1241
Innocentius IV 1243
Alexander IV 1254
UrbanusIV 1261
Clemens IV 1265
Gregorius X 1271
Innocentius V 1276
Adriaan V 1276
Johannes XXI 1276
Nicolaas III 1277
Martinus IV 1281
Honorius tV 1285
Nicolaas IV 1288
Celestinus V 1294
Bonifacius VIII 1294
Benedictus XI, H. 1303
Te Avignon:
Clemens V 1305
Johannes XXII 1316
Pierre de Corbière (tegenpaus) .
Benedictus XII 1334
Clemens VI 1342
Innocentius VI 1352
Urbanus V 1362
Gregorius XI (te Rome) 1370
Urbanus VI 1378
Clemens (VII), te Avignon 1378-94
Bonifacius IX 1389
Benedictas (XIII) te Avignon 1394-1424
Innocentius VII 1404
Gregorius XII 1406
Alexander V 1409
Johannes XXIII 1410
Martinus V 1417
Clemens (tegenpaus) 1424-29
Eugenius IV 1431-1447
Felix V 1439-1449
Nicolaas V 1449
Calixtus III 1455
Pius II 1458
Paulus II 1464
Sixtus IV 1471
Innocentius VIII 1484
Alexander VI 1492
Pius III 1503
Julius II 1503
Leo X 1513
Adriaan VI 1522
Clemens VII 1523
Paulus III 1534
Julius III 1550
Marcellus II 1555
Paulus IV 1555
Pius IV 1559
Pius V 1565
Gregorius XIII 1572
Sixtus V 1585
Urbanus VII 1590
Gregorius XIV 1590
Innocentius IX 1591
Clemens VIII 1592
Leo XI 1605
Paulus V 1605
Gregorius XV 1621
Urbanus VIII 1623
Innocentius X 1644
Alexander VII 1655
Clemens IX 1667
Clemens X 1670
Innocentius XI 1676
Alexander VIII 1689
Innoceutius XII 1691
Clemens XI 1700
Innocentius XIII 1721
Benedictus XIII 1724
Clemens XII 1730
Benedictus XIV 1740
Clemens XIII 1758
Clemens XIV 1769
Pius VI 1775
Pius VII 1800
Leo XII 1823
Pius VIII 1829
Gregorius XVI 1831
Pius IX 1846
