1) het oude, door zijne beschaving en wetgeving beroemde Creta, door de Grieken tegenw. Kriti genoemd, een tot europ.
Turkije behoorend eiland in de Middell. Zee, bij 36 mijlen lengte en gemiddeld 4 mijlen breedte groot 189 vierk. mijlen, wordt in de lengte doorloopen door eene bergketen, waarvan de Psiloriti (de Ida der ouden) 6285 vt. hoog is. Het klimaat is bij uitstek zacht; de produkten zijn die der overige eilanden van den archipel. De bevolking bedraagt 265,000 zielen,waaronder 189,000 Grieken. Onder den turkschen naam Kirid vormt C. een afzonderlijk ejalet, dat ingedeeld is in de 3 zandzjaks C., Rettimo en Canca, met de evenzoo heetende hoofdplaatsen. Het eiland Creta kwam 67 v. Chr. onder het romeinsche gezag, en vervolgens aan het grieksche keizerrijk; het nam den naam C. aan nade stichting 823 van de stad Candia (Khandah, verschansing) door de Arabieren, die zich van het eiland meester hadden gemaakt. Nicephorus Phocas ontweldigde het hun in 961 weder. Na de inname van Constantinopel door de Kruisvaarders werd C. (1204) aan Venetië verkocht; na een 24-jarigenoorlogen de heldhaftigste verdediging viel het 27 Sept. 1669 weder in handen der Turken; een korten tijd behoorde het aan den pacha van Egypte, doch deze gaf het 1841 aan den sultan terug ; later kwam het in opstand.2) het oude Herndea, donr de Grieken genoemd Megalo-Kastron, hoofdstad van het eiland Candia, op de noordkust, met 12,000 inw. (meest Mahomedanen), eene citadel, en grootendeels verzande haven, zoodat groote schepen ter reede moeten komen aan het tegenover liggende eiland Dia. Beroemd is de verdediging van C. bij het 24-jarige beleg (1645—1669) door de Turken, die het eindelijk innamen; 1856 werd C. verwoest door eene aardbeving.
3) vlek in Piëmont, prov. Ivrea; 2700 inw.
