Neuritis, kan acuut of chronisch optreden en het gevolg zijn van ontstekingsprocessen in de omgeving, mechanische beleedigingen, inwerking van koude en vocht, of van vergiftiging (arsenicum, lood, chronisch alcoholisme). De acute Z. begint met een stadium van bloedovervulling der zenuw (hyperaemie), gekenmerkt door gevoeligheid in het verloop, en abnormale gevoelsgewaarwordingen (mierenkruipen enz.).
Daarna begint de eigenlijke ontsteking met heftige pijn, die van het ontstoken punt uitstraalt naar de uiteinden der zenuw en toeneemt bij druk en bewegingen. Verder treden allerlei zenuwverschijnselen op: verlammingen, voedingsstoornissen in huid en spieren, herpes zoster (gordelroos) enz. In het begin kan men plaatselijke bloedonttrekking en koude toepassen, terwijl de pijn dikwijls morphine-inspuiting noodig maakt. Bij de chronische vormen: rust, afgewisseld door doelmatige oefeningen, lichte massage, warme baden, electriciteit, enz. In de meeste gevallen bestaat eigenlijk geen ontsteking doch een degeneratieproces in de zenuwvezel.Een bijzondere vorm van Z. is de multiple neuritis of polyneuritis, waarbij een aantal zenuwen tegelijk worden aangetast; de infectieuse of giftige stof komt hier dus van uit de bloedbaan in de zenuwen. De aandoening begint meestal acuut onder koorts, met abnorme gevoelsgewaarwordingen in de ledematen, daarna pijn en spoedig ook verlammingen, vooral in de beenen. Deze verlammingen zijn z.g. slappe (zie Verlamming) met verlaging der peesreflexen en spoedig optredende atrophie der spieren en ontaardingsreactie. De pijnen verdwijnen spoedig; soms treden andere gevoelsstoornissen op. In enkele zware gevallen treedt de dood op door verlamming der ademhalingsspieren; meestal is het verloop meer chronisch met uitgang in genezing. Men ziet deze aandoening optreden bij vergiftigingen (alcohol, lood, arsenicum, kooloxydegas) en bij infectie's (influenza, pokken, typhus, malaria, syphilis, longontsteking, diphtherie, melaatschheid) ; ook bij constitutieziekten (suikerziekte, jicht). De behandeling is gericht tegen de oorzaak en tegen verschijnselen.
