Hydrocephalus, Hydrops ventriculorum, ziekelijke ophooping van vocht in de hersenholten. Deze ziekte kan aangeboren zijn, of door allerlei ziekten der hersenen ontstaan.
De aangeboren, of in de vroegste jeugd ontstaande H. wordt ook wel Waterhoofd genoemd; de oorzaken hiervan zijn weinig bekend. Het opgehoopte vocht oefent een zware drukking uit op de hersenen, en gaat daarom gepaard met allerlei stoornissen. De verschijnselen hangen af van de oorzaak en van het sneller of langzamer verloop. Een plotselinge ophooping van vocht in de hersenholten kan onder het beeld van een beroerte den dood tengevolge hebben; langzaam toenemende H. gaat gepaard met hoofdpijn, duizeligheid, toenemende zwakzinnigheid; ten slotte treedt, hetzij onder de verschijnselen van toenemende hersenverlamming, of door een plotselinge vermeerdering van het vocht in de hersenen, de dood in. Bij den chronischen vorm, het waterhoofd, is het meest in het oog vallende de vergrooting van den schedel, die dikwijls enorm kan zijn. De hoeveelheid vocht kan 1 L. en meer bedragen.
De fontanellen worden grooter in plaats van kleiner; ook de naden blijven open. Over den schedel ziet men blauwe uitgezette aderen loopen. Het intellect ontwikkelt zich gebrekkig; de kinderen leeren meestal niet of slechts gebrekkig spreken, blijven onzindelijk, enz. Ook de bewegingsorganen vertoonen stoornissen (verlammingen en samentrekkingen der spieren), zoodat slechts weinig lijders leeren alleen loopen. Het gevoel blijft behouden, het gezicht daarentegen is dikwijls gestoord (ontaarding van de gezichtszenuw), ook het gehoor lijdt in vele gevallen. De kinderen sterven meestal vóór het 5e jaar; de dood treedt meestal op door toenemende uitputting of stuipen.
Genezing komt niet voor, wel kan het proces jarenlang stil staan. De behandeling heeft meestal weinig gevolg; methodische compressie van den schedel geeft niets, toediening van joodkalium is te probeeren, aftappen van het vocht door punctie geeft weinig of niets. Daarentegen werken een voortdurend verblijf in de open lucht, regeling van voeding en ontlasting enz., gunstig.
