(vergiftige) kunnen in twee soorten onderscheiden worden: n.l. die, welke slechts schadelijk werken, doordat zij den toevoer van de noodige zuurstof belemmeren, en die, welke direct giftige eigenschappen bezitten en den dood veroorzaken, zelfs als tegelijk zuurstofhoudende lucht ingeademd wordt. Tot de eerste klasse behooren waterstof, stikstof, koolzuur; tot de tweede soort het kooloxyde. Kooloxydegas ontstaat o.a. bij onvolkomen verbranding van kolen bij onvoldoende toetreding van lucht; het is een kleur- en reukloos, zeer giftig gas.
Practisch kan kooloxydevergiftiging worden veroorzaakt door kolendamp (lucht, die pl.m. 1/3 pCt. kooloxyd bevat), lichtgas (met 9 pCt. kooloxyd), watergas (met plm. 50 pCt.), het daaraan nauw verwante Dowsongas en mijngas. De verschijnselen zijn bij al deze gassen dezelfde.Eerst treden oorsuizen, duizeligheid en hoofdpijn op, daarna braken en een spierzwakte, die zeer snel toeneemt en overgaat in verlamming (hierdoor is het den vergiftigde onmogelijk deuren of vensters te gaan openen, ofschoon zijn bewustzijn nog helder is); de ademhaling wordt oppervlakkig en langzaam, de pols nauwelijks voelbaar. Het gelaat, dat eerst zeer rood was, wordt nu blauwachtig (cyanotisch), het bewustzijn verdwijnt. Daarna treden krampen en rochelende ademhaling op, urine en ontlasting loopen af; de dood volgt. Bij herstel blijven dikwijls verschillende stoornissen na, o.a. verlammingen, zenuwpijnen, suikerziekte, waterzucht, stoornissen van het intellect, enz. De werking van het kooloxyd bestaat hierin, dat het de zuurstof losmaakt van de bloedkleurstof en zich zelf met de haemoglobine verbindt; het bloed krijgt daardoor een kersroode kleur. Bij vergiftiging met mijngas zijn de verschijnselen minder heftig.
De behandeling bestaat in het onmiddellijk overbrengen van den vergiftigde in zuivere lucht, toepassen van kunstmatige ademhaling, wrijven met warme doeken en bloedonttrekking, gevolgd door
inspuiting van 300—400 c.M.3 van een 0.7 pCt. oplossing van keukenzout in een ader.
