Eigenlijk buitensporigheid; uitspatting; maar vaak in een context waarin sprake is van zware misdrijven of daden van geweld, doorgaans gepaard met machtsmisbruik. Zo was er ten tijde van de politionele* acties sprake van excessen. Ook politiegeweld valt onder die noemer. Zoals wel meer bij eufemismen het geval is moet een vreemd woord allerlei gruwelen camoufleren. Wij ontleenden dit woord in de dertiende eeuw via het Frans aan het Latijn (van excessus: het weggaan; buitensporigheid en dan van het werkwoord ‘excedere’, afwijken).
Het eerste publieke Indonesië-debat nam zijn aanvang toen vreemde verhalen in de Nederlandse pers begonnen door te sijpelen. Artikelen waarin gedetailleerd melding werd gemaakt van door Nederlandse soldaten begane excessen verschenen vanaf 1947 in bladen als ‘Vrij Nederland’, ‘De Linie’, ‘Het Parool’, ‘Wending’, ‘De Waarheid’, ‘De Stem van Nederland’, ‘Tijd en Taak’, ‘De Vrije Katheder’ en ‘De Groene Amsterdammer’.
Het eeuwige debat over het Indisch verleden: de Bersiap bepaalt ons denken. Het zout in de wonde. 'Webpagina, 10-03-95
Veel vormen van geweld, die binnen de grenzen van de wet kunnen worden uitgeoefend, brengen zelfvoldoening, aanzien, respect, zo niet promotie, carrière, geld. Daar helpt geen ethisch reveil tegen, geen anti-assertiviteitscursus, geen minuut stilte. Dat zijn ééndagswapens, hoe mooi bedoeld ook, strijdmiddelen uit het arsenaal van de copywriter. De vraag van algemeen belang is, wat als ‘exces’ wordt beschouwd, waar duurzaam de grens tegen het ‘exces’ wordt getrokken en hoe het ‘exces’ daarna consequent wordt behandeld. Na een groot aantal ‘excessen’ volgt de terugslag, de backlash. In de stad New York kan men weer heel wat veiliger over straat lopen dan een jaar of tien geleden. Vooral het bewind van burgemeester Giuliani heeft daartoe veel bijgedragen. Dat heeft weer tot andere ‘excessen’ geleid, namelijk van politiegeweld waaraan racisme niet vreemd is. Een backlash is de extreme reactie op extremisme, dat is ontstaan doordat men verzuimd heeft, het gewoon fatsoen behoorlijk te bewaken.
NRC Handelsblad, 21-10-97
Was Hendrikus Colijn, vooroorlogs premier van Nederland, een oorlogsmisdadiger? Of was wat hij in de kampongs en dessa’s uitvoerde, van een andere orde dan My Lai en Bloedrivier? Het was, in zijn dagen, in elk geval geen ‘exces’ maar alledaagse, algemeen Europese, koloniale praktijk. Dat maakt het niet minder erg. Dat maakt het erger.
De Groene Amsterdammer, 22-04-98
