1. Gemeente ten N.O. van de stad Groningen, ten N. van het Eemskanaal en ter weerszijden van het Damsterdiep; opp. 45,17 km2 met 7.243 inwoners (1998).
Zij omvat de hoofdplaats Ten Boer, de dorpen Woltersum, Wittewierum, Ten Post, Lellens, Sint Annen, Thesinge en Garmerwolde en de buurtschappen Boltklap, Bouwerschap, Dijkshorn, Kroddeburen, Winneweer (deels), Hemert, Emmerwolde, Lutjewolde (deels), Achter-Thesinge, Lageweg, Zevenhuizen en Bovenrijge. In 1866-1876 kwam het Eemskanaal gereed; in 1962 verloor de gemeente Graauwdijk (Overschild), Blokum, Roeksweer en Heidenschap, alle ten Z. van het kanaal gelegen, aan de gemeente Slochteren.Bij de gemeenteraadsverkiezingen van maart 1998 was de uitslag: CDA 27,5%, PVDA 25,8%, GPV 16,5%, Algemeen Belang 12,9%, VVD 11,3% en D66 6,0%. De dertien raadszetels werden als volgt verdeeld: CDA vier, PVDA drie, GPV twee, Algemeen Belang twee, VVD één en D66 één. Het gemeentebestuur zetelt te Ten Boer.
Meer dan de helft van de bevolking forenseert, vnl. in de richtingen Groningen en Delfzijl-Appingedam, dit geschiedt langs de N41, die Ten Boer met beide stedelijke gebieden verbindt. De N46 van Groningen naar de Eemshaven vormt de westgrens van de gemeente, het Eemskanaal sinds 1962 de zuidoostgrens. Door de aanleg van dit brede kanaal verloor het Damsterdiep als verkeersweg aan betekenis; als recreatieader is het in opkomst.
2. Dorp tussen de stad Groningen en de agglomeratie Delfzijl-Appingedam aan het Damsterdiep; hoofdplaats van de gelijknamige gemeente. Richting Bedum loopt de Boersterweg. De hoofdstructuur van het dorp werd gevormd door de parallel lopende stadsweg en de trekweg langs het Damsterdiep. De bebouwing langs deze wegen groeide langzaam aan elkaar. Na WOII uitgegroeid tot forenzenplaats.
In Ten Boer stond een benedictinessenklooster, gesticht voor 1301, onbekend aan wie gewijd; monialen worden niet genoemd, slechts een gering grondbezit (ca. 350 ha). De abdij werd rond 1470 samengevoegd met het klooster te Thesinge; bevestigd in 1485 (beide kloosters verkeerden in een slechte staat). Het klooster viel onder het Scharmer Zijlvest.
De romano-gotische kerk uit het derde kwart van de 13de eeuw maakte in de Middeleeuwen deel uit van het klooster. In de benedenzone van de in 1565 herstelde kerk zijn sporen te zien van de vroegere kloostergebouwen. De dakruiter dateert van 1810. De kerk bezit twee overhuifde banken met onderdelen uit de 15de eeuw en een preekstoel uit ca. 1660. Het orgel is van 1894 door J. Doornbos.
Gereformeerde kerk uit 1896 met een orgel van M. Eertman, 1907. Sinds de renovatie van 1980 heeft het interieur zijn waarde verloren.
Zaag- en korenmolen ‘Bovenrijge’ uit 1903. Ten Z. van het dorp is een prehistorische nederzetting gevonden en in het dorp zelf een paalwoning.
Omstreeks 1300 Bure, in het midden van de 16de eeuw Tembuer = te den bur. bij de woning.
Schimpnamen voor de inwoners: Dikkoppen en Kreuskoppen.
Lit.: D. Kuil, Kroniek van Ten Boer 1981-1990 (Ten Boer 1991); E.J. Hefting en P. Vink. Kloosterkerk Ten Boer (Ten Boer 1986); E. Veldman, Fotoboek Ten Boer; een historisch overzicht (Bedum 1982).
G.K. Bolhuis en J.A. Arkema de Blécourt, Ten Boer in oude ansichten (Zaltbommel 1974-1994).
