I. Illegaal maandblad; eerste verschijning in juli 1943.
Het blad wilde mede een reactie zijn op de loyaliteitsverklaring die studenten moesten tekenen. Initiatiefnemers waren de in De Wilp ondergedoken studenten M.A. Boers en H. Hommes. Later completeerden de studenten J.A. van der Leeuw en M.J. Hartgerink de redactie.
De oplage steeg van 500 tot 4.000 exemplaren. Daarop volgde landelijke verspreiding. Vanaf augustus 1944, toen de bevrijding nabij leek, verscheen De Ploeg onregelmatiger. Oprichter Boers werd op 30 maart 1945 wegens vermeende spionage gefusilleerd.Lit.: B. Tammeling, 'De illegale pers’ in: J.A. Niemeijer en A.A.J. Mulder, Verzet in Groningen (Groningen 1986).
II. Groninger kunstkring De Ploeg werd in 1918 opgericht door onder anderen Jan Altink, Johan Dijkstra en Jan Wiegers. Later trad ook de schilder-drukker Hendrik N. Werkman, het internationaal vermaarde lid, toe. Werkman stuurde op zeer ongeregelde tijden het avant-gardistische pamflet The Next Call de wereld in. De Ploeg introduceerde in 1921 het expressionisme van de Künstlergemeinschaft Die Brücke in Nederland, met name door het contact van Wiegers met E.L.
Kirchner. Opmerkelijk is dat wanneer er over De Ploeg wordt gesproken, de termen ‘schildersbent’ en ‘schilderbeesten’ vaak vallen, terwijl De Ploeg juist meer de kunst van de houtsnede en de typografie vernieuwde. De meest karakteristieke uitingen van De Ploeg zijn de expressionistische Groninger landschappen. Het hoogtepunt van de ontplooiing van De Ploeg lag in de periode 1923-1927. Behalve beeldend kunstenaars maakten ook architecten, onder wie M. Bruin Bruins, E.
Reitsma en E. van Linge, deel uit van deze kunstkring. Ook een enkele schrijver, Herman Poort en de uit Amsterdam afkomstige componist Daniël Ruyneman waren lid. Ter gelegenheid van het vijftienjarig bestaan organiseerde De Ploeg in 1933 een indrukwekkende Internationale Tentoonstelling van Moderne Kunst in de zogenaamde rijschool van de fietsfabriek van Fongers in Groningen. Merkwaardig is dat op deze tentoonstelling werk van Kirchner ontbrak. De invloed en de nawerking van De Ploeg zijn niet groot geweest. Als kunstkring bestaat De Ploeg nog steeds. In 1993 vierde ze haar 75-jarig bestaan; ze heeft een onderkomen in het Ploeghuis in de Groninger Walburgstraat.
[Knaap]
Lit.: A. Petersen, De Ploeg. Gegevens omtrent de Groninger schilderkunst in de jaren ’20 (Groningen 1980); C. ten Bruggencate, De Ploeg 75 (Groningen 1993); C. Hofsteenge, De Ploeg 1918-1941: de hoogtijdagen (Groningen 1993).
