Gron.: Oosterwiewerd.
Wierdedorp in de gemeente Loppersum ten N.W. van Appingedam en ten Z.O. van ’t Zandt en Leermens; het Oosterwijtwerdermaar stroomt naar het Damsterdiep. Vanuit Eenum ten W. van de plaats loopt de Oosterwijtwerderweg in oostelijke richting.
Het klooster alhier was een johannietercommanderij die waarschijnlijk slechts korte tijd zelfstandig was; eerste vermelding van een commandeur dateert van 1466. In 1476 werd het een voorwerk van Oosterwierum. In de 12de-eeuwse parochiekerk werd Maria vereerd. Er was een pelgrimshuis dat echter is verdwenen. Gegevens berusten op aantekeningen van de jezuïet Mijleman.
De 12de-eeuwse bakstenen kerk heeft een dakruiter; deze verving de vrijstaande toren, die in 1665 tijdens het luiden van de klok ter gelegenheid van de begrafenis van stadhouder Ernst Casimir was ingestort. In de top een windwijzer met het wapen-Ripperda. In de westmuur van de kerk een dito gedenksteen. Het interieur bevat een preekstoel uit 1666, een overhuifde 17de-eeuwse herenbank met wapens van de Ripperda’s, drie rouwborden voor leden van deze familie en een zandstenen epitaaf voor Gijsbert Herman Ripperda uit 1695. Het orgel (1741) is een door Christian Müller vervaardigd huisorgel, dat in de 19de eeuw naar Oosterwijtwerd is gebracht en in 1895 door J. Doornbos is verbouwd en van een nieuwe kas is voorzien.
In het koor bevindt zich een uurwerk (1681), eronder de grafkelder van de Ripperda’s. De koperen kroonluchter (1837) is een geschenk van Hindrik Harms Dam.
Het Huis van Oosterwijtwerd werd in 1411 gesticht door Focke Ukena. Zijn kleindochter Ulske trouwde in 1452 met Unico Ripperda en bracht daarbij de huizen Westerwijtwerd en Dijkhuizen in dat geslacht, dat in 1744 uitstierf. In de tweede helft van de 18de eeuw is de borg afgebroken.
Eind Middeleeuwen to Oesterwijdewart ter onderscheiding van Westerwijtwerd; voor naamsverklaring zie daar.
Lit.: F.J. Bakkeren R.W.M. van Schalk, ‘Oosterwijtwerd’ in: P.J. Margry en C.M.A. Caspers (red.). Bedevaartplaatsen in Nederland I, Noord-en Midden-Nederland (Hilversum 1997) 623-624; G.F. Noordhuis, De Johannieters in Stad en Lande (Warffum 1990); H.
Bouma e.a., Historisch fotoboek gemeente 't Zandt (Bedum 1989); Formsma, Ommelander borgen en steenhuizen, 322-326; J. Dallinga-Siertsema, Onze dorpen en hun inwoners (’t Zandt 1985).
