Tijdschrift dat zowel in het Nederlands als in het dialect melding wilde maken ‘van wat mooi en krachtig leeft in de streken tusschen Dollard, Lauwerzee en Hondsrug’ zoals de redactie het in ‘Een woord vooraf omschreef. Het was een uitgave van wat eerst De Grönneger Spraok heette en vanaf 1923 Groningen.
De druk werd verzorgd door de Erven B. van der Kamp in Groningen, later ook eigenaar. Geert Teis Pzn. was er de eerste hoofdredacteur van, bijgestaan door J. Tilbusscher K.Jzn en G.A. Wumkes, de redacteuren van het blad Groningen dat van 1916-1917 verscheen en in het Maandblad Groningen samensmolt met Mooi Groningen. Aan het eind van 1923 kwamen J. Dijkstra en J.
Rietema in de redactie om de ziekelijke Geert Teis te assisteren. Op uitdrukkelijk verzoek van de vereniging Groningen bleef deze als hoofdredacteur betrokken maar in 1928 stopte hij, waarna Dijkstra en Rietema leiding blijven geven (bijgestaan door een geschiedenisredacteur) aan het blad tot in het begin van WOII (1941) en Rietema ook in 1946. Sien Jensema en Jan Boer richtten vervolgens een nieuw blad op dat zich beperkte tot ‘letterkunde van het eigen erf en dat zich slechts een twintigtal nummers (tot 1949) kon handhaven.Het orgaan Stad en Lande probeerde het sociaalculturele aspect van het maandblad over te nemen in 1948 maar dat bleef slechts één jaargang bestaan. (Zie hierover ook Dörp en Stad).
Als uitgave van De Grönneger Spraok en Groningen bood het ruimte voor mededelingen van en aan de daarbij aangesloten afdelingen. Dat gebeurde vanaf 1949 in het dan zelfstandig verschijnende orgaan Dörp en Stad en na het ter ziele gaan daarvan van 1974 tot 1983 in Verspraaid Verbonden en nadien in Toal en Taiken.
In het spraakgebruik wordt dit maandblad als het ‘oude’ onderscheiden van het latere, bijna gelijkluidende Cultureel Maandblad Groningen.
[Reker]
Jaar Titel en redactie Commentaar
1928 Groningen, Geïllustreerd maandblad voor gescheidenis, volkstaal, kunst, industrie en landbouw van Stad en lande. G. W. Spitzen (hoofredacteur), J. Tilbusscher K. Jzn., G. A. Wumkes.(1) 1. Samengaan van ‘Mooi Groningen’ (Fongers Uithuizen) en ‘Groningen(Mekel Winsum). Het nieuwe maandblad wordt aanvankelijk alleen gedrukt bij de Erven B. van de Kamp in Groningen, in 1923 verwerft deze het eigendom. Het is het officiële orgaan van de vereniging die bij de oprichting in 1918 'De Grönneger Spraok’ genoemd wordt en ‘De Centrale’ (Vereniging ter bevordering van de bloei van Groningen) en diverse Groninger verenigingen en het VVV van Haren. De verenigingsmededelingen worden aanvankelijk geplaatst op vier pagina’s die om het eigenlijke maandblad heen gevoegd zijn, in afwijkende kleur en afzonderlijk genummerd. Vanaf juli 1930, na het aantreden van Ter Laan als voorzitter, vormen de verenigingsmededelingen onderdeel van het blad. Vanaf 1931 worden de mededelingen los ingelegd, later als Dorp en Stad. In 1946 vormen ze als Dorp en Stad onderdeel van het tijdschrift.
2. Erven B. van de Kamp is nu de uitgever. Het blad wordt nu louter het officiële orgaan van ‘Groningen’, Vereniging tot bevordering van de kennis van het dialect, de geschiedenis en folklore van Groningen, alsmede tot de behartiging en bevordering van algemeen Groningsche belangen.
3. De redactie wordt gewijzigd, de ondertitel draait de aandacht voor geschiedenis en taal om, folklore wordt toegevoegd.
4. H.A. Poelman overlijdt op 3 april 1933 en is tot en met maart 1933 het redactielid voor geschiedenis. Vanaf december 1933 heeft K. Hildebrand deze taak
5. Er heeft kennelijk een redactionele verschuiving plaats. Uit de ondertitel verdwijnen ‘industrie en landbouw’ en het maandblad is niet meer het officieel orgaan van ‘Groningen’.
6. De verschijning wordt in de loop van ’40-’45 minder frequent en stopt waarschijnlijk ergens in het begin van 1944. De latere nummers van dat jaar komen pas in 1946 uit, zij het alleen inhoudelijk als zodanig aangegeven. In de laatste nummers van 1946 (jaargang 28) is een titelblad van jaargang 27 (1944) opgenomen met als redacteursnamen J. Dijkstra en J. Rietema. (Dijkstra'was in het voorjaar van 1946 overleden.)
Het late opnieuw verschijnen na de bevrijding zou verband houden met de oproep om dienst te nemen bij de Waffen-SS of het Vrijwillegerslegioen Nederland (1943, jaargang 26 nummer 2, pagina 19).
7. De ondertitel is afkomstig van de inhoudspagina. De aanduiding ‘letterkundig tijdschrift’ staat op het omslag vermeld. De verenigingsmededelingen van “Groningen’, in de loop van dit jaar gewijzigd in ‘Grunnen’, komen weer als inlegboekje in het maandblad. Ze heten Dorp en Stad. Berichten enz. der Landelijke Vereniging ‘Groningen’ (...). Vereniging tot bevordering van de kennis van de geschiedenis en folklore van Groningen enz. Redacteur is aanvankelijk alleen J.H. Riddering, vanaf nummer 3 ook K. ter Laan. Vanaf nummer 4 staat als vereniging ‘Grunnen’ in de ondertitel aangeduid.
8. Het maandblad verschijnt in de loop van 1949 voor het laatst. Het ‘oude’ Maandblad Groningen houdt daarmee op te bestaan. In 1958 zal een nieuw Cultureel Maandblad Groningen verschijnen, vanuit de Culturele Raad van de provincie Groningen, ’t ‘Grunneger genootschop' zoals ‘Grunnen’ dan heet, sluit zich bij deze raad aan in 1959 zonder dat dit gevolgen heeft voor het eigen orgaan.
9 Dorp en Stad is de officiële rubriek van de Algemene Vereniging ‘Grunnen’, Vereniging tot bevordering van de kennis van de geschiedenis en folklore van Groningen. J.H. Riddering is er de redacteur van. Vanaf nummer 3 is de ondertitel: Vereniging tot bevodering van de kennis van de geschiedenis, taal en folklore van Groningen enz.
10 Dorp en Stad verschijnt zelfstandig
11. De berichten van en voor de bij het genootschap aangesloten organisaties verschijnen in de rubriek ‘Genootschopsnijs', nu eens onderdeel van Dorp en Stad, dan weer los ingelegd, zoals vroeger Dörp en Stad t.t.v. het maandblad Groningen.
Uitdrukkelijk wordt Groningen uitgebreid met het aandachtsgebied Oost-Friesland, met een verdere blik naar de rest naar Oost-Nederland en Noord-Duitsland. (In 1968 is dat reden voor een conflict tussen redactie en hoofdbestuur van het Genootschop.)
Vanaf 1965 is Dörp en Stad weer het officiële orgaan van het Grunneger
Genootschop geworden, het Genootschopsnijs zal onderdeel vormen van het blad.
12. De jaargang 1970 kende de volgende redactionele wijzigingen: A.M.J. Deelman is in het ie nummer vervangen door E.T. Roelofs, W.F. Nagel
maakt vanaf het dubbelnummer 7/8 deel uit van de redactie.
13. Met vijf dubbel- en themanummers eindigt Dörp en Stad in 1971. Er wordt een nieuw blad, MOI, aangekondigd, waaraan het Genootschopsnijs los toegevoegd zal worden onder de titel Dörp en Stad. MOI is nooit verschenen.
14. In fasen ontstaat een nieuw blad dat het contact verzorgt tussen de bij het Grunneger Genootschop aangesloten verenigingen. In 1975 krijgt het orgaan
het uiterlijk van een blad.
15. In het jaar waarin Verspraaid Verbonden zijn naam krijgt, begint de juist opgerichte stichting ’t Grunneger Bouk met een informatiebrief aan de
begunstigers, dat vanaf 1979 een blad wordt met de naam Oet Boukenkist. Vanaf de vierde jaargang nummer 2 (1982) krijgt ’t formaat van wat in 1983 Toal en Taiken zal worden. Ook redactioneel wordt naar het nieuwe blad
toegewerkt door J.J. Groenbroek, bijvoorbeeld door de rubriek Aigenhaimers. Als Toal en Taiken later een puzzel begint is dat te zien als een voortzetting van hetzelfde in Verspraaid Verbonden.
16. J.A. Néuijen overlijdt in augustus 1980. Zijn plaats wordt ingenomen door B. Velthuis.
Verspraaid Verbonden eindigt met het vierde nummer van 1982.
17. In 1983 start Toal en Taiken, tiedschrift veur Grunneger kuituur. Het is historisch gezien het samengaan van Verspraaid Verbonden van het Grunneger Genootschop en Oet Boukenkist van 't Grunneger Bouk. Het inhoudelijke aandeel ligt juist andersom, het is het orgaan van de stichting ’t Grunneger Bouk waarin het Genootschop zijn Genootschopsnijs kwijt kan en waarin de rubriek Verspraaid Verbonden het nieuws uit de aangesloten organisaties bevat.
1923 (oktober). (2)
1924 Groningen, Geïllustreerd maandblad voor volkstaal, geschiedenis, folklore, kunst, industrie en landbouw van Stad en Lande. G.W. Spitzen, J. Rietema, J. Dijkstra.(3)
1927 (sc.) aanvulling: H.A. Poelman (gesch.).
1928
G.W. Spitzen, J. Rietema, J. Dijkstra. H.A. Poelman (gesch.).(4)
1941
(nummer 6) Geïllustreerd maandblad voor volkstaal, geschiedenis, folklore, kunst, industrie en landbouw van Stad en Lande. K. Hildebrand (folklore en geschiedenis) J. Rietema, J. Dijkstra.(5)
1941 (nummer 7/8) G. de Jager jr. Groningen verantwoordelijk redacteur.
1946 (juli) J. Rietema.(6)
1947
Groningen - letterkundig tijdschrift, Maandblad voor letterkunde van eigen erf. Jan Boer en Sien Jensema.(7)
1947 (maart) Sien Jensema.(8)
1948 Stad en Lande, Cultureel en Sociaal-Economisch Maandblad voor Groningen. G.H. Streurman (hoofdred.) en anderen onder wie K. ter Laan.(9)
1949 Dörp en Stad. Maandblad van de Algemene Vereniging ‘Grunnen’, Vereniging tot bevordering van de kennis van de taal, de geschiedenis en de folklore van Groningerland, alsmede tot de behartiging en de bevordering van algemeen Groninger belangen. (10)
1955 (januari) Dorp en Stad., Moandblad van de Algemaine Verainen ‘Grunnen’. Genootschop veur toal, geschiedenis en folklore en veur 't bevorderen van algemain Grunneger belangen. K. ter Laan.
1955 (oktober) Dorp en Stad. Moandblad ’t ‘Grunneger genootschop’. Genootschap veur toal, geschiedenis en folklore en veur ’t bevorderen van algemain Grunneger belangen.
K. ter Laan.
1962 Dorp en Stad. Moandblad ’t ‘Grunneger genootschop’. Genootschap veur toal, geschiedenis en folklore en veur 't bevorderen van algemain Grunneger belangen. A.M.J. Deelman.
1964 Dorp en Stad. Grunneger moandblad veur toal, geschiedenis en volkskunde. A.M.J. Deelman, Tj. W.R. de Haan, Wilhelmine Siefkes. (11)
1970 Dorp en Stad. Grunneger moandblad veur toal,
geschiedenis en volkskunde. Tj. W.R. de Haan, W.F. Nagel, E.T. Roelofs, Wilhelmine Siefkes.(12)
1971 laatste nummers. (13)
1974 Kontaktblad van het ‘Grunneger genootschop’, W.F. Nagel.(14)
1976 Verspraaid Verbonden. Kontaktblad van het Grunneger Genootschop. W.F. Nagel, J.A. Néuijnen.(15)
1982 Verspraaid Verbonden. Kontaktblad van het Grunneger Genootschop. Laatste nummer.(16)
1983 Toal en Taiken. Tiedschrift veur Grunneger kuituur. J.J Groenbroek (hoofdred.) e.a.(17)
.
