Voormalige waterloop uit de venen van Duurswold naar het N.; kwam uit in een grote inham van de Waddenzee, de Fivelboezem; al in 1238 dichtgeslibd. Zeerijp en Westeremden lagen aan de Fivel.
De oude waterloop was een zijtak van de Hunze en liep door het Foxholstermeer. De Fivel is de samenvloeiing van Scharnier en Slochter Ae bij Schaaphok, die nu de Woltersummer Ae en dan de Ten Poster Ae genoemd wordt. Vervolgens kwam ze uit bij Muda (= mond) en liep verder naar Westeremden.Tussen Ten Post (waar het Damsterdiep en de Fivel samenkwamen) en Westeremden bevindt zich een soms meer dan 70 m brede, grotendeels dichtgeslibde rivierbedding. De Fivel was een rivier die de watermassa’s van het Woldgebied ten zuiden daarvan afvoerde. Boven Ten Post was de waterloop dusdanig dichtgeslibd dat het klooster Bloemhof gedeeltelijk in de bedding werd gebouwd. Beneden Winneweer bleef de rivier wel bevaarbaar. Tussen Winneweer en De Weer vormde de Fivel later een onderdeel van de Delf. Bij de eerste bedijking bleef de Fivel beneden Winneweer (met uitzondering van een kering voor het binnenwater bij Westeremden) in open verbinding met de zee.
Al in de 13de eeuw werd de scheepvaart door opslibbing dusdanig gehinderd, dat de rivier omstreeks 1300 bij Winneweer werd afgedamd. Daarop volgde afdamming bij Westeremden met een sluis. Het boven de sluis gelegen gedeelte kon niet verder dichtslibben, zodat de oude vorm van de bedding bewaard bleef, i.t.t. beneden de sluis (de bedding heet hier ook wel Fivelboezem). De buitengeul van die sluis had al in de 14de eeuw de vroegere betekenis voor de waterafvoer geheel verloren. Ten N. van Winneweer, langs de Vennenweg, heeft men de stroomnaad van de Fivel enige tijd geleden geaccentueerd door hem uit te baggeren.
Lit.: J. Molema en A.E. Clingenborg, Een aanvullende archeologische inventarisatie in het landinrichtingsgebied Midden-Groningen (Groningen 1996); J. van Veen, De Fivel en hare verzanding; bewerking uit nagelaten aantekeningen van P.M. Bos, behoorende bij de in 1919 geteekende kaart van P.M. Bos (Leiden 1930).
