Keizer Marcianus had het vierde oecumenische concilie te Chalcedon saamgeroepen in 451. Dat concilie had Eutyches en Dioscurus afgezet.
Het Nestorianisme en Eutychianisme werden beide veroordeeld. De brief van Leo I vormde den grondslag van de uitspraak van het concilie, welke aldus luidde: Christus is waarachtig God en waar achtig mensch.
Naar Zijn godheid is Hij van eeuwigheid gegenereerd van den Vader en den Vader is alles gelijk. Naar Zijne menschheid is Hij uit Maria, de maagd en de moeder Gods, in den tijd geboren en ons menschen in alles gelijk, doch zonder zonde.
Na Zijn menschwording bestaat de eenheid des persoons in twee naturen, die ONVERMENGD en ONVERANDERD, maar ook ONGEDEELD en ONGESCHEIDEN vereenigd zijn.Het concilie had echter geen vrede kunnen aanbrengen. De oneenigheden bleven, vooral in het Oosten, voortduren. Die zich met de besluiten van Chalcedon niet vereenigen konden, werden Monofysieten genoemd, omdat zij slechts één natuur in Christus wilden aannemen. In Palestina en Egypte ontstond een koortsachtige opgewondenheid. Tegenover patriarchen werden tegenpatriarchen gekozen. Het was een tijd van onbehagelijkenen feilen strijd.
Eindelijk beproefde keizer Zeno (476) de strijdende partijen te verzoenen. Hij liet een edict uitvaardigen Henotikon geheeten (482). Dit edict was in algemeene bewoordingen gesteld. Het veroordeelde het Nestorianisme en het Eutychianisme, hield zich aan de besluiten van Nicea (325) en gebood alle strijdvragen in de leer en in de prediking te vermijden. Hoe goed ook door den keizer bedoeld, de opzet mislukte. De strijd werd al feller.
In 484 ontstond zelfs een scheuring tusschen het Oosten en het Westen, die 39 jaren geduurd heeft. Eerst onder keizer Justinianus I (529—565) werd de gemeenschap weder hersteld. Justinianus wist aan den strijd voorloopig een einde te maken. Hij was een orthodox man, die zich tot levenstaak gesteld had de kerkeiijkorthodoxe leer te handhaven. Zijn gemalin Theodora was echter in ’t geheim een aanhangster der Monofysieten. Zij wist van haar man te verkrijgen, dat deze de Monofysitische formule „God is gekruisigd” in de lofzangen liet opnemen.
De tegenpartij was hierdoor verbitterd en zij wist een veroordeeling van het Origenisme, dat door zeer veel Monofysieten werd voorgestaan, te verkrijgen. Toen maakte Theodora haar gemaal diets, dat de Monofysieten tevreden zouden zijn, wanneer de geschriften van drie Syrische kerkleeraars m. n. Theodorus, Theodoretus en Ibas, die tegen Cyrillus geschreven hadden, veroordeeld zouden worden. De keizer deed dit in een edict van 544, maar het Westen weigerde dit edict te onderteekenen. Daardoor ontstond de Driekapittelstrijd. (Zie art.).
Nu riep Justinianus het vijfde oecumenische concilie te Constantinopel bijeen (553). Hier werden de besluiten van Chalcedon erkend en alle wederspannigen afgezet. De Monofysieten bleven ontevreden. In Egypte waren ze zeer talrijk. Daar begonnen ze eigen kerken te stichten. In Syrië en Mesopotamië ontstond de partij der Jacobieten, zoo genaamd naar Jacob Baradeus.
In Egypte ontstond de partij der Kopten, die, uit haat tegen de Grieksch Catholieken, in hun eeredienst de Koptische taal invoerden in plaats van de Grieksche. De Kopten kozen een eigen patriarch en hebben later meegewerkt om Egypte onder de macht der Saracenen te brengen.
Tegenwoordig bestaan nog Monofysieten
1° in Syrië (Mesopotamië, Klein-Azië, Cyprus, Palestina) onder den patriarch van Antiochië (zetel in het klooster Zapharan bij Mardin) en den van hem afhankelijken Maphrian (d. i. primas) (zetel van het klooster St Mattheus bij Mosoel). De sinds 1646 met Rome vereenigde Jacobieten staan onder den Catholieken patriarch van Aleppo.
2° In Armenië onder den Katholikos d. i. patriarch van Etschmiadsin, wiens ondergeschikte de arme patriarch van Jerusalem is. De sinds 1439 met Rome vereenigde Armeniërs, benevens de Lazaristen en Mechitaristen hebben een patriarch in Constantinopel.
3° In Egypte de Koptische kerk (zie art.) met een patriarch te Alexandrië.
4° In Abessinië onder den Abbuna, d. i. metropoliet, die afhankelijk is van den patriarch van Alexandrië.
