Geboren 1814, gestorven 1883 werd in 1853 gewijd tot eersten bisschop van Natal. Hij schreef een Zoeloegrammatica en Woordenboek, vertaalde het kerkboek en enkele gedeelten des Bijbels in de taal der Zoeloes.
In 1862 schreef hij een Engelsche vertaling van den brief aan de Romeinen met eene verklaring voornamelijk met het oog op den Zendingsarbeid. Kort daarna beschuldigde men hem van dwaling in de leer.
In 1863 gaf hij het eerste deel uit van zijn Kritisch onderzoek van den Pentateuch en het boek Jozua, dat veel stof opwierp, vooral omdat Colenso de inspiratie dier boeken scheen te loochenen. De gezamenlijke bisschoppen in Engeland en Ierland (bisschop Thirkwall uitgezonderd) richtten een schrijven aan Colenso, waarin zij eischten, dat Colenso, tenzij hij van zijne dwaalleer terugkwam, zijn ambt zou nederleggen.
De Zuid-Afrikaansche bisschoppen gingen verder. Deze verklaarden hem voor afgezet, maar de Privy Council, waarop Colenso zich beroepen had, verklaarde deze afzetting voor onwettig.
Desondanks wijdde de bisschop van Kaapstad in 1869 een tegenbisschop. De strijd duurde voort tot Colenso’s dood.
Opmerkelijk is behalve deze strijd, dat Colenso zeer gematigd optrad tegen de polygamie en dat hij het voor den revolutionairen hoofdman Langalibalele (1874) opnam, wat hem den haat der Kolonisten, maar de aanhankelijkheid der Kaffers bezorgde.
