(Fr.. lt.: cartoccio. Du.: Kartusche), eigenlijk opgerold stuk papier, waarvandaan ook het woord ‘kardoes’ stamt, benaming voor de ruimtelijke afbeelding van een door omkrullende randen omlijst rechthoekig of ovaal oppervlak dat zowel vlak als enigszins bol kan zijn.
Het middenveld bevat meestal een inscriptie of wapen. Sedert de renaissance zeer algemeen. Door verdere stilering van de gekrulde omlijsting ontstond het zgn. rolwerk.
