Anastasis(gr. opstanding) is de opstanding door Christus. In het Westen staat de opstanding van Christus centraal, in het oosten wordt het apocriefe evangelie van Nicodemus gevolgd, waarin de afdaling van Christus naar de onderwereld wordt beschreven.
Het is volgens de Slaven beter te spreken van de opstanding door Christus – namelijk van alle wachtenden in de onderwereld - dan van de opstanding van Christus. De gedachte dat Christus na zijn verrijzenis eerst naar het dodenrijk is afgedaald om Adam en Eva en uitverkorenen uit het Oude Testament uit het schaduwrijk te bevrijden, is afkomstig uit de Griekse Hades- mythologie. In de orthodoxie betekent het feest van de Anastasis het geloof en de hoop dat alle mensen ooit samen met Christus zullen verrijzen. In het Grieks heet het paasfeest ook Anastasis. In de Byzantijnse iconografie hoort hier aanvankelijk het beeld bij van de vrouwen aan het lege graf, daarna het beeld van Christus die afdaalt in de Hades, daarvan de poorten openbreekt en de wachtende gestorvenen uit de dood verlost. Dat is de wederopstanding van de mens door Christus. Apocriefe verhalen beschrijven deze afdaling zeer dramatisch, de iconenschilders volgen hun voorbeeld. Vanuit de diepten van een machtige aureool schrijdend en geflankeerd door zijn leerlingen, Johannes de Doper en de profeten van het Oude Verbond, verplettert Christus de poorten van de Hades. De grendels, poortstijlen en de sleutels liggen voor hem op de grond. Alle wachtenden worden na het breken van de poorten van de onderwereld door Christus omhooggetrokken, Adam, de langst wachtende, als eerste, daarna Eva. Abel strekt ook zijn handen uit. Oudtestamentische koningen, de voorvaderen van Christus, onder wie de koningen Salomo en David, staan te wachten op hun beurt om bevrijdt te worden. Christus heeft in een enkel geval in zijn hand een gescheurde tekstrol met de woorden: ‘handschrift van onze kwade zonden’. Het feit dat de rol gescheurd is, symboliseert het vrij zijn van de zonden door de Nederdaling van en Opstanding door Christus. De toevoeging van de tekstrol is zeldzaam. In een later stadium wordt ook de westerse iconografie van de opstanding van Christus op iconen afgebeeld: Christus die uit zijn sarcofaag oprijst.
