Dialectiek is de visie die in tegenstelling tot het natuurwetenschappelijke causale denken de wisselwerking en wederzijdse doordringing van factoren centraal stelt.
De ontwikkeling wordt hier gezien als een schoksgewijs proces waarbij een bestaande situatie (‘these’) in zichzelf al de kiemen van zijn tegendeel (‘antithese’) in zich draagt. Die tegenstelling lost zich dan op (wordt ‘opgeheven’), hetgeen leidt tot een nieuwe situatie (‘synthese’). Verandering wordt dus gezien als iets dat niet geleidelijk, maar als het ware met sprongen ‘van binnenuit’ komt.
