Je wordt in Nederland algauw van ‘racisme’ beschuldigd wanneer je het gedrag van mensen uit een ander land kritiseert. Maar laakbaar gedrag heeft niets te maken met genen, dus niet met ras.
Het komt voort uit cultuur. Er bestaan grote verschillen tussen de culturen op aarde; de ene is superieur aan de andere. ‘Overal waar niet iemands eigen karakter, maar de tradities en gewoonten van anderen het gedrag bepalen, ontbreekt een van de voornaamste bestanddelen van het menselijk geluk, dat stellig het hoofdbestanddeel is van persoonlijke en maatschappelijke vooruitgang.’1 Toch stuit je in Nederland om de haverklap op een wijsneus die zegt: ‘Je mag niet generaliseren.’ Vijf eeuwen nadat Desiderius Erasmus aan Thomas More schreef ‘Spanje bevalt mij niet.’2 Vier eeuwen nadat Hugo de Groot schreef: ‘De aard en de cultuur van Nederlanders en Engelsen loopt nogal uiteen; zoals Engelsen zich gewillig in onderwerping schikken, zo compenseren ze deze nederigheid met brutaliteit wanneer ze een hoge positie bereiken.’ En vier eeuwen nadat Francis Bacon in zijn Novum Organum uitlegde dat generaliseren, het afleiden van algemene principes uit specifieke observaties, een goede wetenschappelijke methode is om achter de waarheid te komen.3 Als je een zwaan ziet die wit is en dan nog een zwaan die wit is en dan nog een, dan is het verstandig om aan te nemen dat zwanen waarschijnlijk wit zijn. Herhaalde observaties zijn de grondslag van alle wetenschap. Als dan in Australië een zwarte zwaan wordt ontdekt, moet je je mening wel bijstellen. En je moet onthouden dat het makkelijker is om de mens te kennen, dan om één mens te begrijpen.4 Maar deze generaliserende aanpak is wel nuttiger dan te zeggen ‘alle zwanen zijn verschillend’ en verstandiger dan na ieder incident met een zwaan steeds weer op de proppen te komen met ‘we moeten niet alle zwanen over één kam scheren’.Stereotypes van groepen zijn dikwijls correct.5 Generaliseren is niet hetzelfde als discrimineren.6 ‘Zelfs de neiging om een ras, een natie of iedere te onderscheiden groep te beoordelen naar het gedrag van zijn minst waardevolle leden, heeft hoewel oneerlijk toch enige grond. Want het karakter en de toekomst van een groep worden dikwijls bepaald door zijn inferieure elementen.’7 We generaliseren trouwens niet alleen in de breedte. We generaliseren ook in de tijd: ‘Wie heeft ons bewezen dat er morgen weer een dag zal komen, en dat wij sterven zullen?’8
1 John Stuart Mill, On Liberty (1859).
2 Non placet Hispania (1517).
3 Dit is de basis van statistiek en van nuttige producten zoals schadeverzekering.
4 La Rochefoucauld, Maxims (1665). ‘Il est plus aisé de connaître l’homme en général que de connaître un homme en particulier.’
5 Lee Jussim, Social Perception and Social Reality. Why Accuracy Dominates Bias and Self-fulfilling Prophecy (2012).
6 T. Nelson, red., Handbook of Prejudice, Stereotyping and Discrimination (2009).
7 Eric Hoffer, The True Believer (1951).
8 Pascal.
