iemand met een stem als een klok
Op 10.6.1992 schreef Herman Kuiphof in NRC Handelsblad 'En in de goal stond Willem Koek. Als er een hoge bal in de doelmond kwam riep hij met zulk een stentorstem 'los', dat lijn 8 bijna uit de bocht vloog.'
De stentorstem heet zo naar Stentor, de legendarische Griekse held, alleen bekend uit de Ilias (5,785) van Homerus. 'Stentor, den Bruller, die op zijn stem, als koper weergallemend, trotsch is; hij schreeuwde zoals wel vijftig anderen schreeuwen!', aldus de vertaling van A.W. Timmerman (1948). In de vertaling van Vosmaer (1886) heet het 'Stentor [...], den dappre, geducht door zijn koperen stemklank,/ Hem wiens kreet weerklinkt als van vijftig andere mannen'.
Stentor wordt niet als een voor-Homerische mythische figuur beschouwd. Hij zou de heraut van de Grieken voor Troje zijn geweest. Zijn naam is afgeleid van Grieks stenein, dat 'kreunen' of 'brullen' betekent. Volgens Lübker (1857) was hij uit Thracië‘ of Arcadië‘ afkomstig en zou hij 'in een wedstrijd in het schreeuwen tegen Hermes den dood hebben gevonden'.
In diverse bronnen staat dat het krachtig stemgeluid van Stentor al in de oudheid spreekwoordelijk was. Toch duikt het volgens de etymologische woordenboeken pas in 1576 in het Frans op, in 1600 in het Engels en in 1782 in het Duits. Nederland volgde als laatste. Hier drong het woord pas in de 19de eeuw door, kennelijk in navolging van het Duits.
Voor zover bekend vermeldt Weiland de figuurlijke betekenis van stentor in 1824 als eerste, met als omschrijving 'een duchtige schreeuwer, die een goede keel heeft'. Als vaste verbinding geeft hij stentorische stem (vanaf 1813 in het Duitsals stentorische Stimme). Kramers geeft in 1847 als eerste de samenstelling stentorstem (in het Duits sinds 1837). Hij definieert dit als 'eene buitengemeen sterke, zware, mannelijke stem'. De Grote Van Dale vermeldt sinds 1950 als bijkomende betekenis van 'stentor' trompetdiertje. Dit protozoön werd in de 19de eeuw zo genoemd omdat de vorm ervan enigszins overeenkomt met een 'luidspreker' (megafoon).
Overigens zou de god Ares volgens de Ilias (5,859) nog harder schreeuwen dan Stentor. Wanneer Diomedes hem met een speer verwondt, brult hij 'zoo luid als negen of tien duizend mannen in den krijg schreeuwen, wanneer zij den strijd beginnen.'
