haaiensoort (Carcharias lamia) die mensen aanvalt
Je hoeft niet bijbelvast te zijn om te weten dat Jona
(in de Latijnse tekst Jonas) drie dagen en drie nachten in de buik van een walvis verbleef. Vanwaar dan de jonashaai?
Dat zit zo. In de Griekse bijbeltekst is sprake van een 'groot zeedier'. In de Statenvertaling (1637) is hier bij Matth. 12:40 echter walvisch van gemaakt. Dit laatste heeft voor verwarring gezorgd onder diegenen die de bijbel zien als een op feiten gebaseerde historie.
Zo schrijft M. Houttuyn in 1764, in zijn vertaling van de Systema Naturae van Linnaeus, getiteld Natuurlyke Historie (I, 6, p. 514): 'De Canis Carcharias der Ouden, wordt hedendaags Lamie in Vrankryk en van de Engelschen white Shark, dat is de witte Haay, geheten. [...] Wy noemen hem Jonas-Haay, om dat men het waarschynlyk plagt te stellen, dat de Profeet Jonas door zulk een Zee-monster ingeslokt ware.' In een voetnoot tekende Houttuyn aan: 'Men stelde zulks te gereeder vast, om dat de Keel der Walvisschen te naauw bevonden wordt, tot het inslokken van een Mensch'.
Ook Zeeman (1877) is van mening dat Jonas moet zijn opgeslokt door 'een reusachtigen haai'.
De kwestie werd tot in onze eeuw als een probleem ervaren. Zo schreef de Christelijke encyclopaedie in 1925: 'De vertaling 'walvisch' in Matth. 12:40 wordt door het Grieksche woord niet vereischt, en zal de bedoeling wel niet weergeven, daar de walvisch in de Middellandsche zee bijna niet voorkomt; eerder is te denken aan een grooten haai, die daar veelvuldig wordt aangetroffen, en gemakkelijk een geheelen mensch kan inslokken.'
In de Nieuwe Vertaling (1951) van het Nederlands Bijbelgenootschap heeft men dit vertaalprobleem opgelost door bij Matth. 12:40 'walvis' te vervangen door 'het zeemonster'. De uitdrukking 'hij zit (net) te kijken als Jonas in de walvis', voor bedrukt, bang of benauwd kijken, is daarmee natuurlijk wel op losse schroeven komen te staan.
Zie verder bij jonassen
