(1918, uit het Duits) witte hond met ronde zwarte of bruine vlekken
Dalmatië, de kuststrook van het vroegere Joegoslavië, strekt zich over een lengte van wel 300 km uit langs de Adriatische Zee. Sedert dit gebied in 34 v.Chr. door de Romeinen werd veroverd, is het door vele volkeren en rijken overheerst, waaronder de Goten, de Venetianen, de Turken en de Oostenrijkers. Een paar jaar geleden raakte de streek betrokken in de verwoestende burgeroorlog tussen Kroatiërs, Bosniërs en Serviërs.
De dalmatiër - daar zijn alle hondenboeken het over eens - stamt niet uit Dalmatië. Vermoedelijk komt het ras uit Zuid- Azië, maar ook dat is niet zeker. Waarom heet de hond dan toch dalmatiër? Volgens Weekley (1921) en Klein (1971) simpelweg omdat men dacht dat de hond wèl uit Dalmatië kwam. Van de Weijer (±1970) brengt de naam echter in verband met de dalmatica. Dit is een wit overkleed dat van oudsher in de rooms-katholieke kerk door misdienaren wordt gedragen. Het heet zo omdat de Romeinen het uit Dalmatië meenamen, of omdat het van wol uit Dalmatië werd gemaakt. Sommige dalmatica's zouden een patroon van ronde vlekken op de witte ondergrond hebben gehad. Zoals iedereen weet die de Disneyfilm 101 Dalmatiërs heeft gezien, hebben dalmatiërs een witte vacht met ronde vlekken. Vandaar de naam.
Hoe het ook zij, de dalmatiër is al aangetroffen op schilderij- en uit de 17de eeuw. Hij is verwant aan de Engelse pointer en deed aanvankelijk dienst als jachthond. In de 19de eeuw was hij in Engeland en Frankrijk zeer in trek bij paardenliefhebbers, die hem bij hun ritten meenamen. Daarnaast begeleidde hij rijtuigen. Engelse fokkers bepaalden dat de typische huidvlekken niet in elkaar mogen overlopen; ze moeten rond en scherp afgetekend zijn, minimaal zo groot als een sixpence (2 cm) en maximaal zo groot als een ha!fèrown (3,2 cm).
In Nederland sprak men aanvankelijk van Dalmatiner hond of Dalmatiner dog (1918). Later werd dit Dalmatische hond (1935) en dalmatiër. De zwartgevlekte dalmatiër kreeg al snel de bijnaam rijst-met-krentenhond, versus rijst-met-rozijnenhond voor de bruingevlekte soort. Engelse dalmatiërs moeten de bijnaam plumpudding verduren.
Engels Dalmatian dog (1810), Dalmatian (1893); Duits Dalmatiner (1934); Frans dalmatien(ne) (1961).
Vergelijk labrador, newfoundlander
Skeat Etym. dict (1909) 153; Weekley Etym. dict modern Eng/ish (1921) 407; Basler Ouden Rechtschreibung (19342) 94; Dam Honden (19632) 89-90; Toepoel & Van de Weijer Toepoe/s hondenency. (±1970") 151-152; Klein Etym. dict Eng/. (1971) 189; Van Rheenen Ency. v.d. hondenliefhebber (19745) 76; Petit Robert (19932) 532; OED (1993').
