Ewoud Sanders woordenboeken

Ewoud Sanders (2019)

Gepubliceerd op 19-02-2018

Aagje, nieuwsgierig

betekenis & definitie

schertsende benaming voor een nieuwsgierige vrouw of man.

In 1864 ging het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) er nog vanuit dat alleen een vrouw kon worden uitgemaakt voor nieuwsgierig Aagje. Tegenwoordig echter zal geen man zich in zijn mannelijkheid aangetast voelen als hij met deze zegswijze wordt bejegend.

De zegswijze nieuwsgierig Aagje, voorheen meestal met de toevoeging 'van Enkhuizen', is afgeleid van een personage dat voor het eerst voorkomt in het kluchtboek De Gaven van de milde St. Marten uit 1654. De uitdrukking werd populair doordat het Kluchtigh Avontuurtje van 't Nieuwsgierigh Aeghje van Enckhuysen in 1655 als bijvoegsel werd overgenomen in 't Leven en Bedrijf van Clement Marot - een kluchtboek dat vele malen werd herdrukt.

Volgens de klucht was Aagje een jonge vrouw uit Enkhuizen die met een smid was getrouwd. Bij haar in de buurt woonde een schipper die soms op Antwerpen voer. Aagje 'lelde de Smit soo langh aen 't hooft', aldus de oorspronkelijke tekst, tot hij haar toestond met de schipper mee te varen.

In Antwerpen wordt Aagje door een Spaanse Brabander aangesproken met 'nichteken' - daar een gebruikelijke term voor prostituee. Maar Aagje weet dit niet; zij ziet de 'signor' aan voor een neef en belandt uiteindelijk met hem in het 'slimste hoerhuys'. Daar wordt zij dronken gevoerd en honderd gulden lichter gemaakt.

'Dit is het thema van Huygens' Trijntje Cornelis,' aldus Stoett (1981), 'dat echter reeds in 1653 geschreven is, terwijl hij er al in 1650 op zinspeelt; mogelijk bestond de uitdrukking dus reeds eerder.'

In 1842 dichtte J. Nolet de Brauwere van Steeland:

Als eenmael Gods alwijze magt [...]

Eva uit een Ribbe schiep;

Van toen af aan kroop bij de vrouw

't Nieuwsgierig Aegje al in de mouw.

Het Engels kent als vergelijkbare uitdrukkingen: Miss Paulina Pry en Paul Pry. Zoals bekend betekent to pry 'ergens je neus insteken'.