De totstandbrenging van een ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid (RVVR) is een van de doelstellingen van de Europese Unie (EU). Het is gebaseerd op artikel 3 van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) en op artikel 67 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU).
Binnen deze ruimte zonder binnengrenzen kunnen burgers zich vrij bewegen. De RVVR omvat tevens maatregelen met betrekking tot controles aan de buitengrenzen, asiel en immigratie, alsook wat betreft preventie en bestrijding van misdaad.Het bindende Handvest van de grondrechten van de EU brengt alle basisrechten die in de Europese Unie van kracht zijn samen. Naast bescherming van civiele en politieke rechten, heeft het betrekking op de sociale rechten van werknemers, gegevensbescherming, bio-ethiek en het recht op behoorlijk bestuur.
Het voornaamste doel van het EU-beleid inzake justitie is om een pan-Europese ruimte van rechtvaardigheid tot stand te brengen gebaseerd op onderlinge samenwerking in zowel burgerlijke als strafzaken. Dit betekent dat gebouwd moet worden aan wederzijds vertrouwen tussen de rechtbanken en nationale overheidsdiensten van EU-landen en hun wederzijdse erkenning van rechterlijke beslissingen.
Op het gebied van burgerlijk recht heeft de EU een breed scala aan maatregelen ingevoerd. Deze zijn erop gericht burgers een grotere rechtszekerheid en eenvoudige en effectieve toegang tot de rechtspleging te geven wanneer zij betrokken zijn bij zaken van grensoverschrijdende aard, zoals geschillen, echtscheidingen, etc.
In de EU, waar mensen en goederen zich vrij kunnen bewegen, is het belangrijk om een Europese rechtsruimte te creëren. Om de uitdagingen van criminaliteit aan te pakken, heeft de EU wetten ingevoerd die erop gericht zijn te waarborgen dat de rechten van slachtoffers, verdachten en gevangenen worden behouden in grensoverschrijdende zaken (bijv. met betrekking tot wederzijdse rechtshulp, de wederzijdse erkenning van beslissingen in strafzaken en het Europees aanhoudingsbevel).
Zowel op civiel- als op strafrechtelijk gebied zijn maatregelen aangenomen om:
• procedures te vereenvoudigen om nationale rechterlijke instanties in staat te stellen samen te werken met hun equivalenten in andere EU-landen,
• beroepsbeoefenaars betrokken bij grensoverschrijdende zaken op te leiden, en
• informatie- en communicatietechnologieën (zoals videoconferenties) in het rechtsstelsel van de EU (e-justitie) te ontwikkelen.
In maart 2014 heeft de Europese Commissie een mededeling aangenomen met de titel „De EU-agenda voor justitie voor 2020 - Meer vertrouwen, mobiliteit en groei binnen de Unie”. Deze mededeling schetst de visie van de EU op de toekomst van het EU-beleid inzake justitie.
Voor de periode 2014-2020 is een bedrag van 377,6 miljoen EUR uitgetrokken voor het Justitieprogramma van de EU dat tot doel heeft ervoor te zorgen dat de wetgeving betreffende civiel en strafrecht correct ingevoerd wordt.
Zie ook
• Handvest van de grondrechten
• Eurojust
• Europees aanhoudingsbevel
• Europees justitieel netwerk in strafzaken (EJN)
• Drugsbestrijding
• Fraudebestrijding
• Bestrijding van de georganiseerde criminaliteit
• Bestrijding van racisme en vreemdelingenhaat
• Justitiële samenwerking in burgerlijke zaken
• Politiële en justitiële samenwerking in strafzaken
• Website van de Europese Commissie over Justitie
