Vernietigingskamp. De eerste concentratiekampen dateren uit de late negentiende eeuw. Tijdens de Zuid-Afrikaanse Boerenoorlog (1901) werden vrouwen en kinderen van de boeren die de wapens weigerden neer te leggen door de Brit Lord Kitchner in een dergelijk kamp opgesloten. Velen onder hen kwamen om door de slechte levensomstandigheden in de kampen. In dezelfde periode probeerden de Verenigde Staten in de Filippijnen een politiek van ‘herconcentratie’ door te voeren.
Het idee bestond erin de bevolking te scheiden van de nationalistische guerrilla, onder leiding van de onafhankelijkheidsstrijder Emilio Aguinaldo. Door niet-gevechtseenheden in een bepaalde plaats, onder bewaking, samen te brengen (te concentreren) was het gemakkelijker om de guerrilla te identificeren en uit te schakelen. De Verenigde Staten hadden deze tactiek afgekeken van de Spanjaarden. Zij pasten de ‘reconcentrado’ rond 1895 toe tegenover de rebellen in Cuba.
De term ‘concentratiekamp’ laat weinig los over wat er in die kampen precies gebeurt en waarom daar mensen worden samengebracht (geconcentreerd). Tegenwoordig is het woord al lang geen eufemisme mee. Met de Tweede Wereldoorlog nog in het geheugen wordt het door velen geassocieerd met nazi-Duitsland en alles wat luguber is. Toen in ‘NRC Handelsblad’ de oplossing van een cryptogram ‘concentratiekamp’ bleek te zijn, kreeg de krant een massa boze reacties. In een taalspelletje hoorde zulk een woord volgens de meeste lezers niet thuis. Hieruit kunnen we de conclusie trekken dat woorden vaak alleen in een bepaalde context taboe zijn. Niemand stoort zich immers aan de term concentratiekamp in een serieus artikel. Maar omdat het woord tot de draad versleten is, is er behoefte aan een nieuw eufemisme. Volgens Reinsma (1992.) maakt ‘onderzoekscentrum’ een goede kans. De term zou ooit gebruikt zijn door Serviërs die de Bosnische moslims in een kamp gevangenhielden. In dat kamp werd onderzocht of deze moslims opstandige activiteiten hadden begaan. Andere kanshebbers zijn filtratiekamp* en hergroeperingskamp*.
Voorts werden in het concentratiekamp opgesloten de erfelijk minderwaardige individuen van ‘arische’ afkomst, en de asocialen.
Onderdrukking en Verzet. 1947
De concentratiekampen, de massamoorden op joden, de goed georganiseerde barbarij van Hitlers uitroeiingsapparaat zullen voor lange jaren het geweten van het Duitse volk bezwaren.
Leonard Huizinga: Bezeten wereld. 1970
Er was geen aparte roze driehoek voor lesbiennes in de concentratiekampen.
De Groene Amsterdammer, 21 -06-95
Begin dit jaar toonde Thomas Deichmann aan dat er wel wat viel af te dingen op de verontrustende beelden uit Bosnische ‘concentratiekampen’.
De Groene Amsterdammer, 30-04-97
