gemeente in West-Brabant, t.o. het Zeeuwse Tholen aan de Eendracht, omvattende de dorpen Halsteren, Lepelstraat, Kladde (ged.) en Nieuwe Molen, alsmede een tiental buurtschappen, w.o. Jankenberg, Klutsdorp.
Kijkuit, Oude Molen, Slikkenburg, Spinolaberg, Vetterik en Waterkant en een aantal polders: Oude Glimes-, Auvergne-, Oude en Nieuwe Bijmoeren de Theodoruspolder.Halsteren telt 12.435 inwoners (1984) en is 2859 ha groot. De gemeente ligt op de grens van het laaggelegen poldergebied en de hoger gelegen Brabantse zandgronden. Halsteren maakt deel uit van het Streekgewest Westelijk Noord-Brabant en grenst verder aan de gemeenten Nieuw-Vossemeer, Steenbergen, Wouw en Bergen op Zoom.
Wapen: Doorsneden: I in azuur St. Maarten te paard, met zijn zwaard een stuk van zijn mantel snijdende om het te geven aan een achter hem aanlopende naakte bedelaar; alles van goud; II wederom doorsneden, 1. gedeeld, a. in sabel een gouden leeuw getongd en genageld van keel. b. in goud drie palen van keel, 2. in sinopel drie maliën van zilver (1905).
Geschiedenis'. In 1253 blijkt uit een akte, dat deze nederzetting reeds de beschikking had over een kerk. Het dorp zou zijn ontstaan te danken hebben aan het turfsteken, de handel in turf en moernering. De parochie stamt vermoedelijk uit het begin van de 13de eeuw. De moeren van Halsteren, toen Halstrene genoemd, werden in 1263 door de Brabantse hertog verkocht. Halsteren had al vroeg de beschikking over een slot of kasteel, waarvan in 1290 sprake was, toen er op last van de hertog een scheiding werd gemaakt tussen het grondgebied van Breda en van Bergen.
In 1479 werd het slot verkocht door Jan Bode, die deze versterking alsmede een groot deel van Halsteren in zijn bezit had gekregen door zijn huwelijk met Lysbet van der Gheest. Het slot heeft nog een rol gespeeld in de 80-jarige oorlog. Het werd o.m. door Parma in 1585 veroverd en enkele jaren daarna in brand gestoken. In 1671 waren er alleen nog enkele muren over.
De oude kerk van Halsteren, aan St. Quirinus toegewijd, werd in 1647 door de hervormden in beslag genomen. Eerst in 1799 kwam zij aan de katholieken terug, maar het zou tot 1802 duren voordat zij weer daadwerkelijk in gebruik werd gesteld. Een geestelijke uit Lepelstraat had steeds de kerk bediend, totdat Halsteren in 1830 opnieuw een zelfstandige parochie werd. In 1911 werd er een nieuwe kerk in gebruik genomen.
Vroeger had Halsteren ook een kapel ter ere van de H. Quirinus, alsmede verderop een St. Krijns- of St. Quirinusputje, dat druk werd bezocht door ooglijders. Het zou tijdens de beeldenstorm zijn verwoest. Op initiatief van een Halsterse wethouder werd in 1985 een nieuw kapelletje gebouwd.
Het raadhuis van Halsteren werd in 1633 gebouwd en in 1917 vergroot. In 1944 werd het door brand beschadigd, maar later weer hersteld. De vroegere katholieke kerk, gedeeltelijk 15de eeuw, werd rijkseigendom en lang als patronaatsgebouw gebruikt. Tegenover de oude kerk werd in 1920 een in de grond verborgen doopvont uit de 16de eeuw teruggevonden. Er moest nog een hele strijd worden gevoerd voordat deze weer aan de kerk werd teruggegeven. De doopvont is versierd met een St. Maartensgroepje.
De gemeente Halsteren werd in 1810 gevormd door samenvoeging van Halsteren en Lepelstraat met Noordgeest, Auvergne- en Oud Glimespolder, en Oude en Nieuwe Beymoer. De gemeente kreeg de naam van het dorp waar de parochiekerk stond en dat een centrumfunctie vervult. Vanaf 1749 was er al een nauwe samenwerking tussen deze plaatsen.
Bij de watersnood van 1953 werd het lage deel van de gemeente overstroomd; het water kwam tot aan de eerste huizen van Halsteren.
Monumenten: De dorpskerk, die herhaaldelijk is vernieuwd, stamt uit de 15de eeuw, het raadhuis uit de 17de eeuw. Er is voorts een beltmolen uit 1817. De vroegere forten De Roovere en Pincen, aangelegd na het ontstaan van Bergen op Zoom in 1622, zijn nu natuurreservaten, evenals De Beek, de Grote Melanen en de Dassenberg.
Bevolking: De bevolking is voor het meerendeel katholiek, voor 10-15% protestant (Ned. Herv. en Geref.j. Halsteren heeft vrij veel industrie: bouwbedrijven, kunststoffen, suikerwerken. Verder landbouw met overwegend akkerbouw en tuinbouw: asperges en champignons. Overheidsinstellingen e.d.: gemeentehuis, Dorpsstraat 22; politiebureau, Dorpsstraat 101; postkantoor, Dorpsstraat 2.
Nutsbedrijven: gas: Gasbedr. Bergen op Zoom, Zuidzijde Haven 55; water: Watermij. ZuidWest Nederland; elektriciteit: PNEM, Dorpsstraat 164.
Onderwijs: er zijn zowel r.k., prot. als neutrale scholen voor basisonderwijs, 1 r.k. school voor lhno en 1 r.k. mavo.
Sportaccommodaties: Halsteren heeft een sporthal, De Kannebuis, en een zwembad, De Melanen.
Bron: L. Merkelbach van Enkhuizen, De positie van het grondgebied van Halsteren etc. in Sinte Geertruydtsbronnen, 14e jrg. no. 3; J. B. Kruger, Gesch. v. h. Bisdom Breda 1875; Witkamp’s Aardr. w.b.
Legende: Volgens een oude legende zou de naam Halsteren te maken hebben met terechtstellingen van misdadigers die onthalsd werden. Een andere legende vertelt van Bokkenrijders, geesten die op bokken door de lucht reden, die ook in Halsteren gesignaleerd zijn (Taxandria 1894). Zij verschenen daar aan een man, die een tocht door de lucht meemaakte en op een stok weer terugkeerde. In Halsteren is ook de flodderduvel bekend geweest, een spook, dat op winteravonden verschijnt, in de vorm van een kalf met paardepoten.
