Inwoners van de Zaanstreek, in het bijzonder zij die er ‘geboren en getogen’ zijn en die zelfs soms worden aangeduid als ‘echte Zaankanters’. Terecht of ten onrechte werden aan de oorspronkelijke autochtone bevolking eigenschappen toegedacht zoals eenvoud, zuinigheid, vrijmoedigheid (‘geen blad voor de mond’), luidruchtigheid, eerlijkheid en gezagstrouw, dit laatste ondanks een onmiskenbare kritische gezindheid.
→Loosjes noemde in 1794 de Zaankanters ‘een slag van Volk, geheel op zichzelf staande’ en voegde daar even verderop aan toe: ‘een denkend en bestendig arbeidzaam Vernuft kan hun niet ontzegd worden.’ Voorts merkte hij op: ‘Geleerdheid wordt aan de Zaan weinig gezogt’ en ‘Onder de verschillende Gezindheden heerscht eene groote mate van Verdraagzaamheid’. En tenslotte noemt hij ook de Zaanse zuinigheid, ‘die door anderen verkeerdelijk als schraapzucht wordt ervaren’. Mocht zo’n bespiegeling 200 jaar geleden al een generalisatie inhouden, thans kan van een bepaalde Zaanse mentaliteit afwijkend van die in andere streken, in het geheel niet meer worden gesproken.
