Het duurde tot het eind van de 19de eeuw, voor het Gronings een woordenboek kreeg dat die naam verdiende. Voordien waren het met name woordenlijstjes van grotere of kleinere omvang die gepubliceerd waren, zoals van Van Halsema, Wester, Laurman, Auwen en Reddingius.
Met het Woordenboek der Groningsche Volkstaal in de 19de eeuw van H. Molema kwam een eerste lexicon van omvang beschikbaar. Het heeft een sterke oriëntatie op Noord- en Oost-Groningen, de regio’s waar Molema woonde respectievelijk uit afkomstig was. Kenmerkend zijn onder meer de grote hoeveelheid verwijzingen naar andere dialecten in binnen- en buitenland. Uitgebreidere lexicografische handschriften van Molema bevinden zich in de Universiteitsbibliotheek Groningen en in het Instituut voor Nederlandse Lexicologie te Leiden.Ter Laans Nieuw Groninger Woordenboek is op Molema’s fundament gevestigd en is - vanuit het Gronings van de omgeving van Slochteren - een veel levendiger, encyclopedischer en completer werk, ook al is de taal van het Westerkwartier er relatief mager in vertegenwoordigd. Het beperkt zich vrijwel uitsluitend tot de taal van Groningen. Van het boek verscheen de eerste druk zonder, het tweede mét subsidie van de provincie. De meer fonetische spelling van de eerste uitgave uit 1929 werd in de tweede van 1952 ‘zeer vereenvoudigd’ omdat de laatste bedoeld was ‘voor het gehele volk’ en niet in de eerste plaats voor de wetenschap. Vanaf het midden van de jaren ’70 van de 20ste eeuw is aanvankelijk Ter Laans eerste editie, in 1985 de tweede en vervolgens andermaal de originele uitgave vele malen herdrukt. Op de eerste druk is een retrograde lijst verschenen: S.J.H. Reker, Omgekeerd is ook wat weerd (1985).
Reker publiceerde in 1988 een zakwoordenboek, met ook een Nederlands-Groninger ingang en een lijst van plaatsnamen in het Gronings. Vanaf de vierde druk (1995) is er een katern in opgenomen met de belangrijkste Groninger spellingregels. Dezelfde auteur spoorde in 1992 het verloren gewaande handschrift van Boeles’ Idioticon Groninganum op en gaf dat in 1997 uit. Het eerste Groninger lexicon met veel juridisch-historisch materiaal en met verwijzingen naar een reeks van andere talen kwam daarmee uiteindelijk het laatst van het grote drietal op de markt, een kleine anderhalve eeuw na de verzameling van de bouwstoffen daarvoor.
[Reker]
