Naar den Amerikaanschen ingenieur F. W.
Taylor (1856-1915) genoemd, meest bekend samenhangend systeem van rationalisatie en wetenschappelijke bedrijfsleiding. De grondslagen van het T. zijn:1. Analyse van elke afzonderlijke arbeid. O.a. worden door middel van de film of fotografische opname van een aan de hand van den arbeider bevestigd lampje de gemaakte bewegingen geregistreerd, met het doel alle onnoodige bewegingen eerst theoretisch en daarna practisch uit te kunnen schakelen. Hierbij worden eveneens alle noodige werktuigen bestudeerd en deze zoo verbeterd, dat zij voor de betreffende arbeid de meest juiste vorm en plaats krijgen. (Een eenvoudig voorbeeld is voor elk materiaal een bepaalde schop te construeeren, die niet alleen het betreffende materiaal het gemakkelijkst opneemt, maar ook vrijwel automatisch de juiste last opneemt in verband met de hefhoogte en de maximale prestatie van den arbeider gedurende het dagelijksch aantal arbeidsuren).
2. Vaststellen van de voor elke afzonderlijke handeling benoodigde tijd.
3. Samenstellen van een instructiekaart, waarop alle afzonderlijke handelingen met de daarvoor berekende tijd in volgorde zijn vermeld (één van deze kaarten begint: kaart verwisselen 2 min., kaart lezen 2 min., gereedschap uitkrijgen 1 min., enz.).
4. Aanwijzing aan den arbeider hoe volgens de wetenschappelijk vastgestelde methode te werken. Daarnaast heeft Taylor als stimulans voor de arbeiders een differentiëel stukloon ingevoerd, waarbij de arbeider, die binnen de vastgestelde tijd gereed komt, een hooger stukloon ontvangt dan de arbeider die deze tijd overschrijdt. Hoewel voor Taylor een essentiëel onderdeel van zijn stelsel, is dit met het systeem van rationalisatie niet noodzakelijk verbonden. Het T. beteekent een sterke uitbreiding van de eveneens in alle onderdeelen gespecialiseerde voorbereiding en het toezicht, die echter ruimschoots rendeert door de verkregen productiviteit van de arbeid.
Daar het T. binnen het kapitalisme een sterk verhoogde productiviteit van de arbeid beteekent waarbij het gevaar voor roofbouw op de arbeidskracht geenszins is uitgesloten, al moge dit niet de bedoeling van Taylor zijn geweest terwijl de resultaten den arbeiders slechts zeer gedeeltelijk ten goede komen, is hiertegen van de zijde van de arbeiders sterk verzet ontstaan.
In Frankrijk is een dergelijk systeem door Bedaux uitgewerkt; in de U.S.S.R. heeft de mijnwerker Stachanow in 1935 eveneens de stoot gegeven tot een dergelijke rationalisatie in dit geval uitgaande van de arbeiders waarvoor een sterke propaganda is gevoerd.
Lit.: F. W. Taylor, A piece-rate System, 1891; id., Shop management, 1903; id., Principles of scientific management, 1913; R. Seubert, Aus der Praxis des Taylorsystems, 1913 ; F. B. Gilbreth, Bricklaying system; F.
B. Gilbreth-Collin Ross, Das A.B.C. der wissenschaftlichen Betriebsführung, 1917; Th. v. d. Waerden, Het Taylorstelsel, 1917; zie: ook Rationalisatie.
