Formelen zijn houten steunconstructies voor een te metselen boog of gewelf. Het buitenbeloop heeft de gedaante van een boog of gewelfkap. Het formeel bestaat uit een getimmerte van op elkaar geklampte stukken en dwarshouten.
Voor gewelfkappen tussen ribben bedient men zich ev. van kleine verplaatsbare formelen. Gewelfvelden worden ook uit de hand gemetseld. Voor een koepelgewelf wordt een om een spil draaibaar formeel gebruikt.
Onder bakstenen gewelven wordt het formeel dadelijk na de voltooiing gelost, opdat het metselwerk zich kan zetten. Bij natuurstenen wacht men hiermee tot de specie verhard is.
