Aldus genoemd naar den Engelschen econoom Toynbee, die in de 2e helft der 19e eeuw de verheffing der arbeidende bevolking voorstond. Het middel om haar levensgeluk te verhoogen zag hij in de bevordering van haar verstandelijke ontwikkeling.
Hiertoe stichtte hij in de volkswijken van Londen volkstehuizen, waar een eigen sfeer geschapen werd, en waar ontwikkelingscursussen op allerlei gebied werden gegeven. Het werk van de volkstehuizen in verschillende onzer steden, zooals het Leidsche Volkshuis (het oudste), „Ons Huis” te Amsterdam en Rotterdam, Het Zuider Volkshuis te Rotterdam, e.d. komt, of liever gezegd, kwam de Toynbeegedachte het meest nabij, want in den loop der jaren heeft op dit gebied een groote wijziging in opvattingen plaats gegrepen.
Tegenover de verstandelijke vorming deed zich meer en meer de behoefte gevoelen aan zedelijke en cultureele vorming, het eerst in Amerika, doch al spoedig ook in Europa en ons land. De verstandelijke .vorming, eerst hoofdmiddel om tot grooter levensgeluk te geraken, gaat thans in de beide andere genoemde wijzen van vorming op.
Van eigenlijk Toynbee-werk is dus thans geen sprake meer. Aan deze gewijzigde gedachte hebben de instellingen „Ons Huis” zich ook wel min of meer aangepast.
Maar vooral de vele jeugdverenigingen, die een groot deel van de rijpere jeugd (van pl.m. 13 tot pl.m. 18 jaar) tot zich trekken, zulke vereenigingen wier doel het is de jonge menschen tot bruikbare leden der maatschappij op te voeden in het zoogenaamd derde milieu, d.w.z. buiten dat van het gezin en van de school of werkplaats, en die trachten dit doel te bereiken voornamelijk door zedelijke en cultureele vorming.Als onderdeel van Toynbee-werk hier te lande zou wellicht nog te vermelden zijn: de arbeid der Volksuniversiteiten en het ontwikkelingswerk van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen.
