Een Frygische god. Wat Adonis is in Syrië, dat is Attis in Frygië.
Maar de Attisdienst kreeg door zijn overgang naar Rome nog grooter beteekenis. De vereering van Attis stond in verband met Cybele.
Door wonderbare geboorte is Attis een jonge, schoone herder, evenals Adonis. Over zijn dood bestaan twee verschillende sagen.
Naar den Lydischen vorm is hij als Adonis door een everzwijn om het leven gekomen; naar de Frygische lezing is hij door de ijverzuchtige godenmoeder Cybele tot razernij gebracht, waarna hij zichzelf ontmande en onder een pijnboom stierf. Volgens de plaatselijke geschiedenis van Pessinus, waar het groote heiligdom van Cybele stond, is hij in den eeuwig groenen sparreboom veranderd.
De spar, onze gebruikelijke kerstboom, is de heilige boom van Attis. — Het was een gedenkwaardige gebeurtenis in de wereldgeschiedenis toen in 204 het beeld van Cybele, een ruwe, geheel onbewerkte steen, uit Pessinus naar Ostia en van daar feestelijk naar Rome overgebracht werd; waar men op denPalatinus een tempel voor haar oprichtte volgens de voorspelling in de sibyllijnsche boeken, dat de vreemde veroveraar Hannibal niet eerder den Italiaanschen bodem verlaten zou, vóórdat aan de groote godin een heiligdom in Rome was toegewijd. Hiermee drong nu de Oostersche religie en cultuur het Westen binnen.Het Attisfeest werd in Rome tijdens het voorjaar gevierd. Het begon den 22sten Maart met een processie, waarbij een pijnboom geveld en als de doode Attis rondgedragen werd. Dan volgde 24 Maart „de dag des bloeds”, waarop de Attispriesters uit rouw over den dood van Attis tot wilde razernij gebracht, zich met messen verwondden en ontmanden. In den nacht, als het misbaar het luidst was, werd plotseling een licht ontstoken. Het graf was geopend, de god opgestaan. Den 25sten Maart werd het opstandingsfeest met groote uitgelatenheid als een soort carneval gevierd. Uit de bij dit opstandingsfeest gereciteerde formule blijkt, dat men de opstanding van Attis bedoelde als grond van de eigen herleving uit den dood en de redding uit de macht van den Hades.
