Wanneer we bij een sub-optimaal evenwicht uitkomen waar niet goed genoeg wordt samengewerkt kunnen verschillende effecten optreden:
Gebrek aan collectieve goederen: Dit zijn goederen waarbij het onmogelijk is om mensen uit te sluiten van het gebruik van het goed (niet-uitsluitbaar), en waarbij de consumptie door de één niet ten koste gaat van de consumptie door de ander (niet-rivaliserend). Wanneer verschillende personen door hun private belang niet besluiten bij te dragen, gaat de aanleg van publieke goederen niet door.
Neem bijvoorbeeld de situatie in het volgende schema over het aanleggen van een dijk. Het aanleggen van de dijk kost 10 en levert alle spelers, ongeacht of ze meebetalen, 8 op. De spelers kunnen kiezen of ze wel bijdragen of niet bijdragen. Het spel ziet er als volgt uit:
\begin{array}{|c|c|c|c|}
& Speler\:2\:draagt\:niet\:bij & Speler\:2\:draagt\:wel\:bij \\ \hline
Speler\:1\:draagt\:niet\:bij & 0/0 & 8/-2 \\ \hline
Speler\:1\:draag\:wel\:bij & -2/8 & 3/3 \\ \hline
\end{array}
De dominante strategie van beide spelers zal zijn om niet bij te dragen (0>-2, 8>4), waardoor er een (sub-optimaal) evenwicht ontstaat in 0,0. Dit is echter voor beide spelers ongunstig.
Meeliftersgedrag: Doordat sommige mensen niet bijdragen aan het publieke goed, maar het wel ’gebruiken’, is er sprake van meeliftersgedrag. Hierdoor loopt de maatschappij natuurlijk wel het risico van een gebrek aan collectieve goederen.
Externe effecten: Gedrag van consumenten kan invloed hebben op anderen: externe effecten. Een extern effect kan positief zijn (aanleggen van een tuin) of negatief (vervuiling).
De overheid kan een belangrijke rol spelen in het oplossen van sub-optimale situaties. Door te kijken naar het collectieve belang, kan de overheid mensen verplichten om een andere keus te maken in het economiespel. Zo kan het bijvoorbeeld belasting heffen om voor collectieve goederen te zorgen of kan de overheid proberen het gedrag te sturen door accijnzen en subsidies.
