Basiliscus, Jesaj. 11: 8, Jeremia 8: 17, Jesaj. 59: 5.
- Een snoode basilisk.
- De basilisk moet in het ei vertreden worden.
De basiliscus is eene soort van kleine adder (coluber cerastes) 13 à 14 duim lang, bruinachtig grijs van kleur, met twee kleine voelhorens voorzien, in Afrika maar ook in Palestina voorkomende. Zij verbergt zich in het zand maar schiet bij de minste aanraking met vreeselijke snelheid op hare prooi. Zij werd voor zeer vergiftig gehouden. (Zie Bijbelsch Woordenboek in voce en Weiland Kunstwoordenboek) Zelfs met hare oogen kon zij, volgens het bijgeloof dier dagen, iemand dooden, zoodat met den naam van basiliscusoogen doodelijke blikken werden aangeduid. Die laatste trek wordt in het O. T. niet vermeld, maar de bekendheid met haar hoogst vergiftigen beet gaf den Israëlietischen schrijvers aanleiding om haar als beeld te gebruiken voor iets zeer verderfelijks, voor menschen wier aanslagen zeer te vreezen waren. Zoo wordt Jesaj. 11: 8 het een kenmerk van het toekomstige rijk des vredes genoemd, dat een kind zonder schade zijne hand zal kunnen steken in den kuil van den basilisk. Jesaj. 14: 29 wordt den Filistijnen aangekondigd dat na Achas’ dood in plaats van Juda Assyrië over hen heerschen zal, dus een basilisk uit eene slang, eene nog verderfelijker macht uit de tenietgedane zal voortkomen. Jesaj. 59: 5 wordt de verderfelijke werking der goddeloozen onder de Joodsche ballingen o. a. onder dit beeld voorgesteld: Zij broeden basiliscus-eieren uit; die van hunne eieren eet moet sterven, en als het in stukken gedrukt wordt komt er een adder uit. Hierdoor wordt aangeduid dat die goddeloozen en onrechtvaardigen welke vs. 3 vermeld worden, allerlei slechte plannen smeden, allerlei boosheid uitdenken en hij die met hen in aanraking komt en de prooi hunner aanslagen wordt, verderf beloopen zal, dat dood en ellende voortkomen uit de volvoering hunner plannen. Alleen de noodlottige werking van de raadslagen der onrechtvaardigen geeft deze vergelijking te kennen maar niet letterlijk dat basilisk- of slangeneieren schadelijk zijn in het gebruik. De vergelijking bij de Israëlietische schrijvers in gebruik, ging vandaar ook in onze taal over; de aan het hoofd dezes genoemde spreekwijzen hebben denzelfden zin. Volgens Rogge, Gids Juni 1873 bl. 528 werd de van Socinianisme verdachte hoogleeraar Vorstius door koning Jakobus I niet alleen un malheureux hérétique et atheiste genoemd, maar ook een basilisk een gezworen vijand van alle menschen. De basilisk moet in het ei vertreden worden beteekent: het kwaad moet in zijn eersten aanvang, voordat het zich verder ontwikkelt, worden vernietigd.
