Sanskrit „Koning der Dans”. Eén v.d. vele verschijningsvormen van Siva, personificatie v.d. universele energie, welke zich in op- en ondergang, in schepping en vernietiging der kosmos openbaart.
Geliefd onderwerp van uitbeelding met name bij de bronsgieters van Z. India. In het Museum v. Aziatische Kunst te Amsterdam bevindt zich naar alle waarschijnlijkheid de mooiste Nataraja-figuur ter wereld uit de 12e eeuw (Z. fotopag. 11).De 4-armige godheid staat binnen een vlammenboog, welke ontspringt aan de muil van 2 makara’s* en op een voetstuk, dat - gezien de vorm der bladeren - kennelijk een lotus is. De rechtervoet v.d. dansende godheid vertrapt een dwerg-figuur die in zijn linkerhand een slang houdt. Het linkerbeen van Siva is tot schuin voor het lichaam opgeheven. In de 4 handen draagt de god verschillende voorwerpen: in de bovenste rechterhand een kleine trom, welke zijn scheppende activiteit d.m.v. het dansdrama symboliseert. In de achterste linkerhand draagt de god een vuurbal, symbool van vernietiging en zuivering beide. De voorste rechterhand is leeg: de houding van deze hand, welke sterk doet denken a.d. abhayamudra* van Buddh. figuren, duidt vlgs. bepaalde teksten aan, dat Siva over de schepping waakt.
De voorste linkerhand wijst naar het opgeheven linkerbeen, dat - alweer volgens bepaalde teksten een symbolische aanduiding van zielsvrede en verlossing is. Siva’s kroon is hoog en vaak zeer minutieus bewerkt. Voorin in de kroon is een schedelafbeelding aangebracht. Tussen het hoogste punt v.d. kroon en de onderzijde der vlammenrand valt de monsterkop (kirtimukha*) op. Tussen de wenkbrauwen der godheidziet men een derde „oog”. Siva’s haarlokken wapperen als gevolg v.d. wervelende dans om zijn hoofd.
Eén of twee cobra’s slingeren hun lichaam door de haarlokken terwijl een derde cobra zich bevindt op de voorste rechteronderarm. In de haarlokken vindt men vaak een kleine vrouwenfiguur, die de handen in aanbidding voor de borst houdt samengevouwen: de godin Ganga* personificatie v.d. Ganges-rivier. De dwergfiguur waarop Siva staat met zijn rechterbeen is in andere N.-plastieken vaak vervangen door een olifantskop. Dikwijls slingert zich een slang om Siva’s middel.
