Een matriarch is een vrouw die het hoofd van een familie, clan, of groep is. Ze vervult vaak een leidende en invloedrijke rol binnen haar gemeenschap. In veel samenlevingen en culturen wordt een matriarch gerespecteerd en heeft zij aanzien vanwege haar levenservaring en wijsheid.
In een familie kan de matriarch de oudste vrouw zijn, zoals een grootmoeder, die de belangrijkste beslissingen neemt en advies geeft aan jongere generaties. In bepaalde culturen spelen matriarchen een centrale rol in het behoud van tradities, het doorgeven van verhalen, en het opvoeden van kinderen. Ook kan een matriarch een leidende positie bekleden binnen een bredere gemeenschap, waarbij ze invloed uitoefent op sociale en economische aangelegenheden.
De term wordt ook gebruikt in de biologie, bijvoorbeeld bij sommige diersoorten zoals olifanten, waar de oudste vrouwelijke olifant vaak de leider van de kudde is.
Het concept van een matriarch contrasteert met dat van een patriarch, waarbij een man de leidende rol vervult.
