Zaïre

betekenis & definitie

officiële naam République de Zaïre

oppervlakte 2 345 409 km2

inwoners 28 291 000

hoofdstad Kinshasa

staatsvorm republiek

staatshoofd Mobutu Sese Seko Kuku

reg. leider Kengo Wa Dondo

officiële taal Frans

religies rooms-katholieken, protestanten, Afrikaanse onafhankelijke

Kerken

munteenheid zaïre

BNP/hoofd US$ 220

lid van VN, UNESCO, UNCTAD, WHO, FAO, ILO, ECA, OAU, GATT, IMF,

Wereldbank

Landschap en klimaat

Zaïre ligt in Centraal-Afrika en grenst van het noorden uit resp. aan Centrafrika, Sudan, Uganda, Rwanda, Burundi, Tanzania, Zambia, Angola, Atlantische Oceaan, Kongo. Het land ligt aan weerszijden van de evenaar, met als laagste gebied het Zaïrebekken in het westen. Naar het oosten en zuiden neemt de hoogte toe, met als hoogste punt de Margherita Peak (5109 m). De grootste rivieren, de Zaïre en de Kasai, en hun zijrivieren stromen vanuit de Zuidequatoriale Rug eerst naar het noorden en doorsnijden de plateaus, die geleidelijk naar het westen in hoogte afnemen. Er heerst een tropisch regenwoud- en savanneklimaat. Behalve op het Katangaplateau valt er meer dan 1000 mm regen per jaar, in het centrale deel van het bekken zelfs 1800-2200 mm. De temperaturen liggen het hele jaar rond de 20°C en er bestaat weinig verschil tussen dag en nacht. Hoe verder van de evenaar, hoe langer de droge perioden en hoe groter de temperatuurverschillen op een dag en in de loop van het jaar. Het bekken van de rivier de Zaïre is bedekt met ca. 1 miljoen km2 tropisch regenwoud. Op ca. 260 km ten noorden en ten zuiden van de evenaar gaat dit woud over in savannegraslanden op de plateaus. De boomgroei beperkt zich hier tot een strook langs de rivieren.

Sociale gegevens

Zaïre vormt noch etnisch, noch taalkundig een eenheid; Bantoenegers vormen ca. 65%, gevolgd door o.a. Sudannegers, Niloten, Hamitisch-Arabische groepen. Pygmeeën en Europeanen. De ca. 70 volkeren wonen voor het grootste deel aan de randen van het land, daar het middengebied door de ondoordringbaarheid van de tropische wouden vrijwel onbewoonbaar is. De urbanisatiegraad is 33%. Tot 1962 was het onderwijs onderontwikkeld door het ontbreken van een algemene leerplicht, groot tekort aan onderwijskrachten enz. Hoewel de regering sindsdien door onderwijsprogramma's enz. hierin verbetering trachtte brengen, kan toch nog ca. 80% lezen noch schrijven. Er is 1 universiteit. De gezondheidszorg laat nog te wensen over; de meeste medische voorzieningen bevinden zich in de steden. Het medisch beleid is er de laatste jaren op gericht om werkers in de gezondheidssector zo om te scholen dat zij gezondheidscentra in de binnenlanden kunnen bemannen.

Economische gegevens

Zaïre behoort potentieel tot de rijkste landen van Afrika met een grote rijkdom aan bodemschatten (het exporteert o.a. kobalt, koper, nikkel, goud, diamant en zink), waarbij het mijnbouwgebied in Zuid-Shaba het belangrijkste economische centrum van het land is. Belangrijkste landbouwgewassen zijn koffie, katoen, rijst, rietsuiker, bananen, kokosnoten, thee, rubber. Ondanks deze rijkdommen bevindt 's lands economie zich in een rampzalige situatie. Behalve externe oorzaken (daling van de wereldkoperprijs, de oliecrisis en sluiting van de Benguelaspoorweg) is dat vooral een gevolg van economisch wanbeleid en corruptie. De chronische tekorten aan voedsel en andere essentiële voorzieningen hebben met name de bevolking van de grote steden tot een potentieel gevaarlijke tegenstander van de regering gemaakt, welke laatste om economische en politiek-strategische redenen door de westerse landen gesteund wordt. De EG-landen besloten, met de VS en Japan, in 1978 tot een hulpprogramma voor Zaïre, om te voorkomen dat het land uiteen zou vallen. Het wegennet heeft een lengte van 145.000 km, het spoorwegnet van 5254 km.

Geschiedenis

In 1885 nam koning Leopold II van België het bestuur op zich van wat hij de onafhankelijke staat Kongo noemde. Door de meedogenloze uitbuiting werd na internationale protesten de status in 1908 veranderd in officiële kolonie i.p.v. particulier eigendom. Begin jaren 50 ontstonden steeds meer groeperingen (al dan niet gebaseerd op etnische verbondenheid) die ijverden voor zelfstandigheid, en werd het steeds onrustiger in het land. Op 30 juni 1960 werd Kongo formeel onafhankelijk, met Patrice Lumumba als premieren Kasavubu als staatshoofd. Binnen 14 dagen na de onafhankelijkheid heerste er een burgeroorlog, doordat de leider van Katanga Moise Tsjombe - deze rijke provincie trachtte af te scheiden. Op 5 september 1960 werd Lumumba ontslagen: pogingen om terug te keren, leidden tot zijn gewelddadige dood kort daarna. In 1963 staakte Tsjombe zijn afscheidingspogingen en verliet het land. Begin 1964 keerde hij terug en werd president, maar na een reeks politieke intriges en gewelddadigheden werd hij oktober 1965 ten val gebracht. Na een korte regeringsperiode van opnieuw Kasavubu namen de strijdkrachten o.l.v. generaal Mobutu (geb. 1930) de volgende maand de macht over.