Portugal

betekenis & definitie

officiële naam Republics Portuguesa

oppervlakte 92 082 km2

inwoners 9 933 000

hoofdstad Lisboa (Lissabon)

staatsvorm republiek

staatshoofd Antonio Dos Santos Ramalho Eanes

reg. leider Francisco Pinto Balsemao

officiële taal Portugees

religies rooms-katholieken

munteenheid Portugese escudo

BNP/hoofd US$ 2 350

lid van VN, UNESCO, UNCTAD, WHO, FAO, ILO, ECE, NAVO, Raad van Europa, GATT, OESO, IMF, Wereldbank, EVA

Landschap en klimaat

Portugal ligt in West-Europa en grenst in het noorden en oosten aan Spanje, in het zuiden en westen aan de Atlantische Oceaan. Een groot deel van het land omvat het westelijk deel van de Spaanse meseta (hoogvlakte). Aan de rand bevinden zich bergruggen die veel hoger zijn dan de gemiddelde hoogte van de meseta (700 m). Hoogste punt is de 1991 m hoge Estrela.

Ten noorden van de rivier de Douro reiken de bergketens tot vlak bij de Atlantische Oceaan, ten zuiden van Porto wordt de kuststrook breder. Pasten zuiden van de Taag dringt de kustvlakte diep het binnenland in. Globaal laten zich drie landschappen onderscheiden: het bergachtige noorden, het kust- en heuvelgebied van Midden-Portugal (tussen Douro en Taag) en het overwegend vlakke Zuid-Portugal.

Dank zij de ligging aan zee en in het zuidwesten van Europa heerst er een tamelijk mild klimaat.

Naar het zuiden neemt de neerslag af: 700 mm, vnl. in de winter. Het zuiden heeft een mediterraan klimaat met een gemiddelde temperatuur die niet beneden de 18°C komt en een geringe, vnl. in de winter vallende neerslag.

In het noorden vindt men loof- en naaldbossen als elders in Europa, ten zuiden van de Taag groeien o.a. kurkeik en olijfboom (zowel wild als gecultiveerd). De Algarve heeft een subtropische vegetatie.

Belangrijkste rivieren zijn de Douro, Taag, Mondego, Sado, Guadiana, Minho.

Sociale gegevens

De bevolking is in etnisch opzicht uitermate homogeen van samenstelling. Naast de stedelijke concentraties van Porto en Lissabon vindt men de hoogste bevolkingsdichtheden in de agrarisch aan-

trekkelijke gebieden in het westen van Noord-Portugal, eigenlijk in het hele kustgebied van de provincie Minho tot Setúbal. Het percentage van de stedelijke op de totale bevolking bedraagt ca. 40.

Er is algemene leerplicht voor 7-tot 14-jarigen, maar wegens gebrek aan schoolruimten en leraren volgt (vooral op het platteland) niet iedereen regelmatig onderwijs. Van de bevolking van 15 jaar en ouder kan 70% lezen en schrijven. Het land telt 11 universiteiten, waarvan de oudste in 1290 te Lissabon werd gesticht (in 1308 verplaatst naar Coimbra).

De medische voorzieningen (zowel ziekenhuizen als doktoren) zijn onevenredig geconcentreerd in de grote steden.

Economische gegevens

Portugal heeft een overwegend agrarische, weinig ontwikkelde economie en is een van de minst geïndustrialiseerde landen van Europa. De produktiviteit van de landbouw is laag, hetgeen te wijten is aan o.a. de lage mechanisatiegraad, gering gebruik van kunstmest en de ongunstige bezitsverhoudingen. Bosbouw is van toenemend belang, o.a. de winning van kurk. De visserij is vanouds zowel voedsel- als deviezenbron (tonijn, sardines, kabeljauw en de algen, voor de produktie van agar-agar). Belangrijke industrietakken zijn de textiel-, levensmiddelen en kurkproduktie. Voornaamste exportprodukten zijn textiel, voedings- en genotmiddelen (o.a. wijnen), daartegenover staat de invoer van levensmiddelen.

Na de revolutie van 1974 kwam ca. 65% van de industrie in staatshanden, evenals banken, verzekeringsmaatschappijen, elektriciteits- en transportbedrijven. Portugal heeft geen overdaad aan bodemschatten, maar er is wel een groot potentieel aan waterkracht.

Het wegennet is 52.000 km lang, het spoorwegnet 2830 km.

Geschiedenis

Vanaf 1000 v.C. deden Fenicische, Griekse en Carthaagse zeelui Zuid-Portugal aan. Na 200 v.C. drongen de Romeinen het land binnen en wisten zich lange tijd te handhaven, waarna diverse volken langere of kortere tijd in Portugal verbleven: zo stichtten de Suevi in de 5e eeuw in het noorden een koninkrijk, een eeuw later veroverd door de Visigoten, die op hun beurt opgingen in de autochtone bevolking. Na een moslemperiode (7e-helft 13e eeuw) begon onder het huis van Aviz (1383-1580) de Portugese expansie, die leidde tot vestigingen in Zuid-Amerika, Afrika, India, Indonesië en Japan. In de loop van de 16e-17e eeuw gingen veel gebieden verloren aan Spanje, Holland en Engeland. Het laatste land kreeg eind 18e, maar vooral in de 19e eeuw veel invloed in Portugal: zowel wat betreft handel als politiek-militair. In 1910 kwam een eind aan de Portugese monarchie en werd de republiek uitgeroepen. Deze voerde van 1932 tot 1968 een dictatoriaal bewind, dat door zijn opvolger Marcello Caetano werd voortgezet. Verzet tegen de slechte financiële gang van zaken, de dictatuur en de oorlog in de koloniën leidden tot de Anjer-

revolutie van 25-4-1974, waarbij niet alleen de democratie hersteld werd, maar ook de laatste koloniën weldra zelfstandig werden. De aanvankelijk linkse koers werd in 1980 mee v erlegd naar rechts.

Op 12 augustus 1982 werd een nieuwe Grondwet door het parlement aangenomen. Belangrijkste wijzigingen waren het verdwijnen van de in 1974 in het leven geroepen Presidentiële Raad en de beperking van de presidentiële macht. Het 'socialisme' bleef als doel van de staat gehandhaafd en de economie werd geliberaliseerd.

De regering-Balsemao is al sinds 19 december 1982 demissionair.

Afhankelijke gebieden

Macau - Provincie in Zuidoost-Azië; oppervlakte: 16 km2; inwoneraantal: 275.000; hoofdstad: Macau-stad. Portugees bezit sinds 1557, in 1976 volledig binnenlands zelfbestuur. De bevolking bestaat voor 98% uit Chinezen. Sterk geïndustrialiseerd met toerisme als een belangrijke bron van inkomsten. Van oudsher een vrije goudmarkt. Macau is hard op weg een tweede Hongkong te worden.