Nieuwzeeland

betekenis & definitie

officiële naam New Zealand

oppervlakte 268 676 km2

inwoners 3100000

hoofdstad Wellington

staatsvorm monarchie

staatshoofd Elizabeth II

reg. Leider Robert David Muldoon

officiële taal Engels

religies protestanten, anglicanen, rooms-katholieken,

onkerkelijken

munteenheid Nieuwzeelandse dollar

BNP/hoofd US$ 7 090

lid van VN, UNESCO, UNCTAD, WHO, FAO, ILO, ESCAP, Brits

Gemenebest, ANZUS, South Pacific Forum, GATT,

OESO, IMF, Wereldbank, Colombo Plan

Landschap en klimaat

Nieuwzeeland ligt in het zuidwestelijk deel van de Grote Oceaan ten zuidoosten van Australië en bestaat uit twee bergachtige eilanden (het Noord Eiland en het Zuid Eiland) en een aantal kleinere eilandengroepen.

Over de gehele lengte van het Zuid Eiland loopt de bergketen de Nieuwzeelandse Alpen, waarvan zich zestien toppen boven 3500 m bevinden en waarvan vooral het centrale deel sterk verg letsjerd is. Hoogste punt van heel Nieuwzeeland is Mount Cook met 3764 m, grootste gletsjer is de Tasmangletsjer met 29 km. De Nieuwzeelandse Alpen zetten zich op het oostelijk deel van het Noord Eiland voort in een aantal lage bergketens; in het westen gaan ze over in een hoogvlakte met een flink aantal nog actieve vulkanen. Vooral rond het Taupo Meer bevinden zich geisers, heetwaterbronnen, kokende modderpoelen, enz. Er heerst een zacht klimaat meteen hoge luchtvochtigheid, veel neerslag die gelijkmatig over het jaar verspreid is en betrekkelijk kleine temperatuurverschillen tussen dag en nacht en tussen de seizoenen.

Door de geïsoleerde ligging heeft Nieuwzeeland een geheel eigen flora en fauna. Er groeien talrijke varens, variërend van zeer klein tot 10 m hoge boomvarens, palmen, kauri's (tamelijk lichte houtsoort); op het Zuid Eiland komt veel grasland voor.

Door het ontbreken van vleesetende zoogdieren hebben zich enige loopvogels kunnen ontwikkelen, zoals de moa en de kiwi (welke laatste nationaal symbool is geworden).

Sociale gegevens

De belangrijkste bevolkingsgroep (89%) van Nieuwzeeland bestaat uit afstammelingen van de Europese (vnl. Britse) kolonisten, verder de Maori's (8%, de oorspronkelijke bevolkingsgroep), Polynesiërs (2%), Chinezen en Indiërs (1%).

De Britse afkomst van de meerderheid heeft een stempel op de gehele maatschappij gezet, die dan ook (in tegenstelling tot de VS) een zeer Brits karakter heeft. De bevolking woont voor ca. twee derde op het Noord Eiland; van de totale bevolking woont 82% in 'steden' met meer dan 1000 inwoners. Nieuwzeeland kent een algemene leerplicht voor kinderen van zes tot vijftien jaar, voor degenen die niet in staat zijn dagelijks naar school te gaan, worden schriftelijke cursussen en lessen per radio/TV georganiseerd. Slechts 1% kan lezen noch schrijven. Er zijn zes universiteiten. Nieuwzeeland beschikt over vrijwel alles omvattende sociale voorzieningen, waardoor men zo goed als volledig verzorgd is 'van de wieg tot het graf'.

Economische gegevens

Nieuwzeeland is een land met een hoge levensstandaard, waarvan de economie vnl. gebaseerd is op agrarische activiteiten. De bijdrage van deze sector aan de totale export bedraagt ca. 75%, hoewel slechts 10% van de beroepsbevolking erin werkzaam is. Uitgevoerd worden wol, huiden, vlees- en zuivelprodukten.

Om de afhankelijkheid van slechts één sector te verminderen tracht de regering nu ook voor export werkende industrieën te stimuleren: zo zijn er fabrieken gebouwd voorde verwerking van ijzer en aluminium. De o.a. hiervoor benodigde energie wordt voor een groot deel geleverd door waterkrachtcentrales, waarvoor vooral het Zuid Eiland uitermate geschikt is. Verder wordt energie geleverd door thermische centrales die op door vulkanisme vrijgekomen stoom werken. Hoewel er delfstoffen zijn aangetoond, zijn deze vooralsnog moeilijk (en dus tegen hoge kosten) winbaar. Van groot belang is de tertiaire sector, waar bijna 55% van de beroepsbevolking werkzaam is.

Het wegennet heeft een lengte van 93.350 km, het spoorwegnet van 4478 km.

Geschiedenis

In de 10e eeuw bereikten waarschijnlijk de eerste Polynesiërs de eilanden, in de 14e eeuw gevolgd door een tweede groep, de Maori's. De Nederlandse zeevaarder Abel Tasman ontdekte het gebied in 1642 en noemde het Nieuwzeeland, naar een van de provincies van de Republiek. Wegens het krachtige verweer van de Maori's lieten de Hollanders Nieuwzeeland voor wat het was. Pas in 1769 werden de kusten in kaart gebracht door de Brit James Cook, die er tevens in slaagde relaties aan te knopen met de Maori's. Bij het verdrag van Waitangi (1840) droegen de Maori's de soevereiniteit over aan de Britse regering, in 1842 werd Nieuwzeeland een kolonie. Ondanks twee Maorioorlogen overheersten de Britse kolonisten steeds meer; in 1852 kreeg Nieuwzeeland beperkt zelfbestuur, in 1856 een eigen parlement. Grote zelfstandigheid betekende de status van Dominion in 1909.

Nieuwzeeland is een van de landen die zijn aangesloten bij het Zuidpoolverdrag. Tijdens een conferentie in 1982 bereikte men in grote lijnen een akkoord over de ontginning van de bodemschatten van Antarctica.

Afhankelijke gebieden

Cookeilanden - Geassocieerd gebied in de Grote Oceaan; oppervlakte: 236 km2; inwoneraantal: 18.000; hoofdstad: Avarua. Bijna de hele bevolking bestaat uit Polynesiërs. Landbouw is het belangrijkste bestaansmiddel; visserij en toerisme zijn in opkomst. Er zijn een Wetgevende Vergadering en een Hogerhuis. Regeringsleider is Tom Davis van de Democratie Party.

Niue - Geassocieerd gebied in de Grote Oceaan; oppervlakte: 259 km2; inwoneraantal: 3.000; hoofdstad: Alofi. In 1901 als deel van de Cookeilanden deel van Nieuwzeeland; intern zelfbestuur sinds 1974. Economisch is vooralsnog alleen de primaire sector van belang; uraan en bauxiet zijn aangetoond. Niue is financieel sterk afhankelijk van Nieuwzeeland.

Ross Dependency - Afhankelijk gebied in het Zuidpoolgebied; oppervlakte: 730.000 km2; inwoneraantal: - Sinds 1923 maakt Nieuwzeeland aanspraak op dit deel van Antarctica tussen 160° OL en 150° WL.

Tokelau - Afhankelijk gebied in de Grote Oceaan; oppervlakte: 10 km2; inwoneraantal: 2.000; hoofdstad: Fakaofo. Sinds 1926 onder gezag van Nieuwzeeland; 1949 deel van Nieuwzeeland. Varkensteelt en produktie van kopra.