Ierland

betekenis & definitie

officiële naam Éire

oppervlakte 70 283 km2

inwoners 3 307 000

hoofdstad Dublin

staatsvorm republiek

staatshoofd Patrick John

reg. leider Hillery

Garrett

officiële taal Fitzgerald

Engels; Iers

religies rooms-katho-

munteenheid lieken

Iers pond

BNP/hoofd US$ 4 880

lid van VN, UNESCO,

UNCTAD, WHO, FAO, ILO, ECE, Raad van Europa, EG, GATT, OESO, IMF, Wereldbank

Landschap en klimaat

Hoewel Ierland in feite de geografische benaming van het eiland is, wordt deze naam dikwijls gebruikt ter aanduiding van de Ierse Republiek.

Ierland ligt ten westen van Groot Brittannië en wordt omgeven door de Atlantische Oceaan en de Ierse Zee. Het eiland is heuvelachtig en slechts één plaats komt boven de 1000 m: de Carn Tuathail van 1041 m in het zuidwesten. Rond het Centrale Laagland liggen gebergten, waarvan de westelijke bergruggen vaak tot zee doorlopen en daar een steile klifkust vormen. Het land is rijk aan moerassen en meren, zoals Lough Derg, Lough Corrib, Lough Mask, Lough Rea; belangrijkste rivieren zijn de Shannon (350 km), Barrow (190 km), Blackwater (165 km). Er heerst een gematigd zeeklimaat met vrij kleine verschillen tussen zomer- en wintertemperatuur. Gemiddelde neerslag is 1100 mm; sneeuw valt zelden.

Sociale gegevens

De bevolking van de Ierse Republiek is bijzonder homogeen en bestaat voor bijna 100% uit leren. De bevolking woont voor meer dan de helft in de oostelijke provincie Leinster; 49,2% woont in steden.

Het lager onderwijs is gratis en verplicht voor kinderen tot 15 jaar; het voortgezet onderwijs wordt eveneens vrijwel geheel door de overheid bekostigd. Er zijn twee universiteiten en diverse opleidingsinstituten. Van de bevolking van 15 jaar en ouder kan slechts 2% lezen noch schrijven. De nationale gezondheidszorg dekt vrijwel alle ziektekosten en doet ook wel aan preventieve zorg. Mensen met een laag inkomen vallen onder de nationale gezondheidszorg, mensen met een hoog inkomen kunnen zich vrijwillig verzekeren bij een staatsverzekeringsbank.

De organisatiegraad van de Ierse werknemers is een van de hoogste ter wereld: er zijn ca. 120 vakbonden, verenigd in het Irish Congress of Trade Unions (ICTU).

Economische gegevens

Tot halverwege de jaren 60 was Ierland een van de meest achtergebleven gebieden van West-Europa, waarbij de landbouw voor een derde deel van het nationaal inkomen zorgde. Sindsdien werd een actieve economische politiek gevoerd door het verstrekken van subsidies en andere faciliteiten, gevolgd door een vrijhandelsverdrag met het Verenigd Koninkrijk (1966) en toetreding tot de EG (1973). Bij alle grote verwachtingen over de toekomstige ontwikkeling mag niet worden vergeten dat de landbouw (vooral veeteelt) nog steeds een belangrijk bestaansmiddel is. De Ierse visserij is weinig omvangrijk; een staatscommissie houdt zich bezig met stimuleren van de visserij en de visverwerkende industrie.

Het wegennet heeft een lengte van ca. 90.000 km, het spoorwegnet van ca. 1800 km.

Geschiedenis

In de 4e eeuw vestigden zich Keltische stammen in Ierland, die zich geleidelijk vermengden met de oorspronkelijke bevolking. DoorSt. Patricken andere monniken werden kloosters gesticht, die uitgroeiden tot culturele centra, maar ook agrarische vernieuwingen (graanverbouw) brachten. Na de invallen der Noormannen werd het land meer en meer door Engelse families geregeerd. Vrijwel de hele geschiedenis staat in het teken van de godsdienststrijd tussen de protestantse Engelse bestuurders en roomskatholieke burgers. Politiek georganiseerd verzet kwam in de tweede helft van de 19e eeuw door de toen opgerichte Land League, Gaelic League, de gematigde Irish National Party en de meer extreme Sinn Féin. Na tal van gewapende conflicten (o.a. door de IRA: Irish Republican Army) werd 6-12-1921 de vrede getekend. Een deel van het vnl. protestante Ulster bleef bij het Verenigd Koninkrijk, het resterende deel werd zelfstandig als Ierse Vrijstaat. Ondanks de eigen regering van Ulster en een afvaardiging in het Britse parlement hebben de Ierse Republikeinen nooit vrede met deze situatie gehad. De strijd tussen roomskatholieken en protestanten groeide in de jaren in Ulster uit tot een burgeroorlog, voor de Britse regering aanleiding om militairen te sturen en het parlement van Ulster te ontbinden (1972). Sindsdien is de situatie alleen nog maar verergerd.

De toetreding tot de EG (1973) is voor Ierland niet onverdeeld gunstig geweest. Zo is bijvoorbeeld de inflatie sterk gestegen. De emigratie is echter na tientallen jaren tot staan gekomen.

Ook in de jaren 80 zal de Noordierse kwestie de Ierse politiek blijven bepalen. Hereniging lijkt in de nabije toekomst onhaalbaar, al blijft de regering hierop bij de Britse aandringen.