Brazilië

betekenis & definitie

officiële naam República Federativa do Brasil

oppervlakte 8 511 965 km2

inwoners 123 032 000

hoofdstad Brasilia

staatsvorm federatieve

republiek

staatshoofd Joâo Baptista de Oliveira Figueiredo

reg. leider idem

officiële taal Portugees

religies rooms-katholieken

munteenheid cruzeiro

BNP/hoofd US$ 2 050

lid van VN, UNESCO, UNCTAD, WHO, FAO, ILO, ECLA, OAS, GATT,

IMF, Wereldbank, ALADI

Landschap en klimaat

Brazilië is in grootte het vierde land ter wereld (na Canada, China, SU) en omvat de helft van Zuid-Amerika. Het noorden en westen van Brazilië zijn vrij vlak en bedekt met het grootste aaneengesloten tropische regenwoud ter wereld: het Amazonegebied, ca. 60% van de totale oppervlakte van het land.

Ten zuiden van het Amazonebekken strekt zich een heuvelland uit met hoogten tussen 200 en 800 m, waarin van oost naar west een groot aantal rivieren ontspringt, uitmondend in de Amazone.

Van deze zijrivieren, o.a. de Paranaiba, Tocantins, Araguaia, Xingu, Tapajós, Purüs, Jurué en Madeira, is de laatste met ruim 2000 km de langste.

Ongeveer parallel aan de kust loopt een gebergte met een gemiddelde hoogte boven 800 m en als hoogste top de Pico da Bandeira (2890 m). Westelijker in het heuvelland ligt het 'lege hart' van Brazilië, de planalto do Mato Grosso, waarde bodem uit onvruchtbare laterietgronden bestaat. Zuidwestelijk hiervan strekt zich een belangrijk veeteeltgebied uit.

Brazilië ligt voor het grootste deel in de tropische luchtstreek, waarin het klimaat wordt bepaald door de noorden zuidoostpassaat en tropische stijgingsregens. Het tropische klimaat van het noorden gaat naar het zuiden over in een gematigd zeeklimaat (Rio de Janeiro).

Sociale gegevens

De bevolking is samengesteld uit drie etnische groepen: Indianen, negers en blanken. Door intensieve vermenging, die vooral in de eerste eeuwen van de kolonisatie plaatsvond, ontstonden er tussen typen als mesties of caboclo (vermenging blanke en Indiaan), mulat (neger en blanke) en cafuzo (neger en Indiaan).

De Portugese kolonisten voerden vanaf het midden van de 16e eeuw tot de afschaffing van de slavernij in 1888 ca. 4 miljoen Afrikanen naar Brazilië. De in het land woonachtige Indianen bleken niet 'bruikbaar' voor het zware werk op de suikerplantages en werden in de loop des tijds steeds verder het onherbergzame binnenland ingedreven. Het openleggen van de wouden door de rubbertappers en de jacht op grond en grondstoffen door blanke avonturiers kostte tienduizenden Indianen het leven, waartegen de overheid niet of nauwelijks optrad.

Hoewel na de afschaffing van de slavernij de maatschappelijke structuur in grote lijnen dezelfde bleef, een blanke bovenlaag en een min of meer 'gekleurde' onderlaag, heeft in Brazilië nooit zo'n strenge barrière bestaan tussen de rassen als bijv. in de VS.

De bevolking is onevenredig over het land verspreid: twee derde van Brazilië wordt bewoond door slechts 10% van de bevolking. Van de totale bevolking woont 46% in steden, waarvan de belangrijkste zich bevinden in het oosten en zuidoosten aan de kust. Steden met meer dan 1 miljoen inwoners zijn Sao Paulo (7 miljoen), Rio de Janeiro (5), Salvador (1,5), Belo Horizonte (1,4), Recife (1,2), Porto Alegre (1,1).

Brazilië kampt met een groot tekort aan bevoegde leerkrachten; de snelle bevolkingsgroei is de oorzaak van de achterstand op het gebied van leslokalen en leermateriaal. Ondanks de leerplicht voor kinderen vanaf zeven jaar (tot 15 jaar) kan van de bevolking van 15 jaar en ouder bijna een vierde lezen noch schrijven. Het merendeel van de ruim 60 universiteiten en andere instellingen

op onderwijskundig gebied bevindt zich in het oosten en zuidoosten.

Kunst

Van de precolumbiaanse kunst is slechts weinig bewaard gebleven. Uit de 17e eeuw moet de Nederlandse schilder Frans Post genoemd worden. De bekendste barokkunstenaar was de architect en beeldhouwer Antonio Francisco Liboa (1730-1814), bijgenaamd Aleijadinho. Beroemde architecten zijn Oscar Niemeyer en Lúcio Costa, die beiden waren betrokken bij de bouw van de nieuwe hoofdstad Brasilia in de jaren 50. Werd tijdens de koloniale periode de in Portugal heersende literaire stroming gevolgd, na de onafhankelijkheid in 1822 ontstond een eigen Braziliaanse literatuur. Vertegenwoordigers hiervan zijn Joaquim Maria Machado de Assis (1839-1908), Mé rio de Andrade (1893-1945; de vader van het Modernismo) en Joao Guimaraes Rosa (1908-1967).

Hoewel Brazilië een aantal conservatoria en orkesten heeft, is de klassieke muziek ondergeschikt aan de volksmuziek. Deze is afkomstig van de uit Afrika gehaalde negerslaven en heeft een sterk ritmisch karakter; populair zijn o.a. samba en bossa nova.

Economische gegevens

Brazilië was tot WO II in verschillende periodes voor zijn inkomsten afhankelijk van telkens één produkt. Achtereenvolgens waren dat suiker, goud, rubberen koffie. De inkomsten hingen af van de prijs van het produkt op de wereldmarkt, die nogal eens aan schommelingen onderhevig was. In de jaren dertig werd door president Getülio Vargas een economische politiek gevoerd ter stimulering van de industrie.

Hoewel vooral de laatste jaren de industriële activiteiten zeer sterk zijn toegenomen, is het land nog vnl. agrarisch. Brazilië is de tweede exporteur van agrarische produkten ter wereld: koffie, suiker, tabak, soja, maïs. Hoewel er verschillende bodemschatten zijn, vormt de winning ervan door de slechte bereikbaarheid dikwijls een groot probleem. De levensstandaard is ondanks jaren van spectaculaire groei (tot 1975) nog laag, o.a. door de enorme bevolkingstoename.

De spoorwegverbindingen tussen de verschillende delen van het uitgestrekte land zijn voor verbetering vatbaar, niet alleen door de slechte kwaliteit van het materieel, maar ook door de verschillende spoorbreedten. Het autowegennet wordt voortdurend uitgebreid, waarbij spectaculaire projecten als de Transamazonica (dwars door het Amazonegebied) met voortvarendheid ter hand worden genomen. Het luchtverkeer tussen de diverse steden is intensief en heeft een internationaal karakter.

Geschiedenis

Brazilië werd in 1500 bij toeval ontdekt door de Portugese zeevaarder Pedro Alvares Cabral, die een nieuwe route naar Oost-Azië zocht. Het land werd genoemd naar een daar groeiende roodkleurige houtsoort (brazielhout), die in Europa werd gebruikt bij de bereiding van verf. De Portugese aanspraken op het gebied werden gelegaliseerd door het verdrag van Tordesillas, in 1494 gesloten tussen de koningen van Spanje en Portugal, waarbij zij de wereld onder elkaar verdeelden in twee invloedssferen.

In de 16e eeuw bleef Brazilië een onaanzienlijk wingewest, waarvan de economie dreef op in grote aantallen aangevoerde negerslaven. Van de Spaanse bezetting van Portugal maakten de Hollanders gebruik door enkele rijke stukken van het land in te lijven.

De aanwezigheid van 1637 tot 1644 van prins Johan Maurits van Nassau-Siegen betekende een periode van bloei, o.a. dank zij zijn aandacht voor kunst en cultuur.

Nadat Portugal in 1654 weer heer en meester in Brazilië was geworden (de laatste Hollandse aanspraken werden in 1661 voor f 8 miljoen afgekocht), werd het land steeds verder opengelegd en nam het in economisch belang toe. Kroonprins Dom Pedro (zoon van de Portugese koning Joao VI) riep 7-9-1822 het onafhankelijke keizerrijk Brazilië uit. Zijn opvolger, keizer Pedro II, werd in 1889 afgezet, waarna in 1891 de Republiek der Verenigde Staten van Brazilië werd uitgeroepen.

in 1930 vond een nieuwe militaire staatsgreep plaats, waarbij Getúlio Dornelles Vargas aan de macht kwam, hetgeen duurde tot 1945. Was er van 1956 tot 1964 een min of meer democratisch regime, sindsdien is de functie van president in handen van militairen, die het land (dat zich had ontwikkeld tot leidende industriële macht in Zuid-Amerika) met straffe, ondemocratische hand regeerden.