Australië

betekenis & definitie

officiële naam Common-

oppervlakte wealth of Australia 7 686 848 km2

inwoners 15 054 000

hoofdstad Canberra

staatsvorm constituti-

staatshoofd onele monarchie

Elizabeth II

reg. leider Bob Hawke

officiële taal Engels

religies rooms-katho-

munteenheid lieken, anglicanen, protestanten, onkerkelijken

Australische

BNP/hoofd dollar

US$ 9 820

lid van VN, UNESCO,

UNCTAD, WHO, FAO, ILO, ESCAP, Brits Gemenebest,

ANZUS, South Pacific Forum, GATT, OESO, IMF, Wereldbank, Colombo Plan

Landschap en klimaat

Australië kan geografisch verdeeld worden in drie landschappen: het oostelijk bergland, het centrale laagland en het westelijk tafelland. Het oostelijk bergland (Great Dividing Range) loopt van noord naar zuid evenwijdig aan de kust, is 3000 km lang en heeft als hoogste punt de Kosciusko (2230 m). Het centrale laagland bestaat uit een aantal bekkens en bevat o.a. het Eyre Meer, dat 12 m onder de zeespiegel ligt. Het westelijk tafelland is tussen 300 en 500 m hoog en bevat een aantal woestijnen met aan de randen bergketens.

Van de rivieren hebben alleen de Murray en de Darling het hele jaar water. Van belang zijn de zg. artesische bronnen : watervoorraden die ondergronds liggen opgeslagen tussen twee ondoordringbare lagen; ze worden vnl. als drinkwater voor het vee gebruikt.

In biologisch opzicht is Australië een uitzonderlijk gebied: van nature ontbreken vrijwel alle hogere zoogdieren (apen, knaagdieren, hoefdieren), terwijl een aantal Australische diersoorten nergens anders ter wereld voorkomt. In de grasvlakten leven kangoeroes en andere buideldieren, in de bossen klimmende boomkangoeroes, de koala, de kookaburra (ijsvogelsoort) en het vogelbekdier (een bruinbehaard, eierleggend zoogdier met snavel). Bossen vindt men vnl. in het oosten (Eucalyptus, Australische palm, naaldbomen); in het binnenland is de scrub: doornig struikgewas en droogtebestendige grassen.

Sociale gegevens

Onder de ruim 14 miljoen inwoners bevinden zich ca. 140.000 oorspronkelijke bewoners (Aborigines) en afstammelingen van de oorspronkelijke bewoners en blanken. De bevolkingsaanwas bedroeg in de periode 1970-80 ca. 20%.

Vrijwel de hele bevolking woont in het zuidoosten, waar de grootste steden voorkomen, met uitzondering van Perth in het zuidwesten.

De gezondheidszorg is gebaseerd op het Engelse systeem, waarbij de staat een deel van de kosten draagt. Sociale voorzieningen zijn redelijk, hoewel niet te vergelijken met Nederland. Het onderwijs is van hoog niveau, met algemene leerplicht voor kinderen van 6 tot 15 jaar; van de 19 universiteiten staat er 1 op Tasmanië.

In 1854 kwam in Victoria de eerste telegraafdienst tot stand, maar pas in 1901 werd deze dienstverlening voor het hele land gecoördineerd. Behalve de Australian Broadcasting Commission bestaat er commerciële radio en TV, via talloze zendstations. Doordat vrijwel iedere plaats van betekenis een eigen krant heeft en in de grote steden kranten voor immigranten verschijnen, heeft Australië de grootste krantendichtheid ter wereld.

Australië als immigratieland

De in 1788 begonnen immigratiepolitiek werd aanvankelijk bepaald door Engeland, later door de afzonderlijke Australische staten en tenslotte door de federale regering. Stelde men aanvankelijk gratis land beschikbaar, in 1831 ging men over tot de verkoop van land, met de opbrengsten waarvan o.a. onbemiddelde landarbeiders naar Australië gehaald werden. Tot WO I bleef het aantal (in grote meerderheid Britse) immigranten stijgen, maar de oorlog en de crisis van de jaren dertig zorgden voor een sterke teruggang; pas na WO II kwam de immigratie weer goed op gang.

Economische gegevens

Australië is een economisch hoog ontwikkeld land met sterk gemechaniseerde landbouw en veeteelt, een ver voortgeschreden industrialisatie en een belangrijke tertiaire sector.

Akkerbouw en veeteelt vormen belangrijke pijlers van de economie, met tarwe als belangrijkste produkt, gevolgd door gerst, haver, suikerriet, rijst en druiven. Het continent is rijk aan bodemschatten; ijzer, steenkool, koper, zink, lood, rutiel, nikkel, goud en uraan; verder grote voorraden aardolie en -gas. De invoer omvat vnl. grondstoffen, halffabrikaten, consumptieen kapitaalgoederen; de uitvoer landbouw- en zuivelprodukten, wol en vlees. Zij houden elkaar ongeveer in evenwicht.

Het grootste deel van het vervoer vindt plaats over de weg: het wegennet heeft een lengte van ruim 800.000 km, waarvan zo'n 390.000 km geasfalteerd. Langs de zuidkust loopt de weg die het zuidoosten verbindt met de havenstad Perth; belangrijkste verbinding in het noorden is de weg Adelaide-Darwin over ca. 2700 km. De enige spoorwegverbinding tussen de kust van de Grote en de Indische Oceaan is de spoorlijn Brisbane-Sydney-Perth (ruim 3000 km); de overige spoorwegen zijn slechts van belang door de drie verschillende spoorbreedten. De nationale luchtvaartmaatschappij QANTAS (Queensland And Northern Territory Aerial Service) onderhoudt diensten in binnen- en buitenland.

Geschiedenis

Het merendeel van de Australische bevolking is afkomstig van de Britse eilanden en speelt slechts een rol in de recente geschiedenis. De voorouders van de zg. Aborigines kwamen ca. 20.000 jaar geleden uit Zuidoost-Azië via West-lrian naar het Australische vasteland. Deze eerste 'kolonisten' waren van het Australoïde ras en vervaardigden primitieve werktuigen (choppers) van steen. Tot de komst van de eerste ontdekkingsreizigers leefden zij ongestoord van jagen, verzamelen en visvangst; nadien werden zij door de Europese kolonisten verdreven van de goede gebieden naar onherbergzame oorden. Nadat het vasteland meeren meer in kaart was gebracht (Abel Tasman zeilde in 1642/43 rond het continent), kwam de kolonisatie op gang. De Engelsen gebruikten gedeelten van Australië lange tijd als strafkolonie, maar in de tweede helft van de 19e eeuw werd het gebied (o.a. door de goldrush van 1851) economisch van toenemend belang. De aanleg van spoorwegen (sinds 1849) betekende de ontsluiting van het binnenland. Na 1880 kwam de industrialisatie in versneld tempo van de grond en veroverde Australië zich een plaats in de wereldhandel. Stonden de koloniën aanvankelijk vijandig tegenover elkaar, de gemeenschappelijke economische belangen zorgden voor meer politieke eenheid. In 1891 kwam in Sydney eerste Australische Federal Convention bijeen en werd een concept-grondwet opgesteld; 1-1-1901 werd de Commonwealth of Australia officieel. WO II betekende een keerpunt; Australië maakte zich verder los van Engeland en ging meer aandacht besteden aan de betrekkingen met de Aziatische buurlanden.

In maart 1983 werd premier Malcolm Fraser bij de verkiezingen verslagen door de Labour-leider Bob Hawke. Fraser was al sinds 1975 premier. Volgens Hawke zou de slechte economische situatie de hoogste prioriteit krijgen. Australië zou een loyale bondgenoot van de VS blijven, maar toch een meer onafhankelijke koers gaan varen.

Afhankelijke gebieden

Ashmore-eilanden en Cartier oppervlakte; ca. 2 km2; onbewoond. Sinds 1934 onder gezag van Australië.

Australisch Antarctica Overzees territorium in het Zuidpoolgebied; oppervlakte: 6.120.000 km2; niet permanent bewoond. Sinds 1933 (bekrachtigd in 1936) onder Australisch gezag. Omvat het deel van Antarctica tussen 45° OLen 160° OL, met uitzondering van Adélie Land, waarop Frankrijk aanspraak maakt. Drie permanente wetenschappelijke stations.

Christmaseiland - Overzees territorium in de Indische Oceaan; oppervlakte: 135 km2; inwoneraantal: 3.000. Sinds 1958 onder Australisch gezag. Fosfaatwinning is de enige economische activiteit.

Cocos- of Keelingeilanden Overzees territorium in de Indische Oceaan; oppervlakte: 14 km2; inwoneraantal: 500; hoofdstad: Bantam. Sinds 1955 onder Australisch gezag. Belangrijkste bronnen van inkomsten visserij en landbouw (kokosnoten).

Heard en Mac Donald-eilanden -Overzeesterritorium in het Zuidpoolgebied; oppervlakte 258 km2; onbewoond. Sinds 1947 onder Australisch gezag; wetenschappelijk onderzoekstation.

Lord Howe - Afhankelijk gebied onder gezag van de staat Nieuw Zuid-Wales; oppervlakte: 16,56 km2; inwoneraantal: 250.

Norfolk - Afhankelijk gebied met beperkt binnenlands zelfbestuur in de Grote Oceaan; oppervlakte: 36 km2; inwoneraantal: 2.000; hoofdstad: Kingston. Sinds 1913 onder Australisch gezag. Veeteelt, landbouw (groenten en fruit) en toerisme.