Commandantshuis - Nog in het begin van de 20ste eeuw stond op de Dam het Commandantshuis, herhaaldelijk met de paardentram afgebeeld. Dit eenvoudige gebouw, naar ontwerp van J. Witte, dateert van 1775, maar heeft tot 1807 '"t Huis onder 't Zeil" geheten. Die naam was eigenlijk veel ouder. Waar nu het Nationaal Monument* is, werd in 1599 een blok van zeven woningen onder één dak gebouwd.
Daar werd handel gedreven en boven de op straat uitgestalde waren werd een zeil gespannen. Vandaar de naam. Men kon "onder 't zeil" ook zitten en een biertje drinken. In 1626 heeft zich hier o.a. de Middelburger Zacharias Jansen*, lenzenslijper, brillenmaker en uitvinder van de verrekijker, gevestigd, een bekwaam man, die echter reeds in 1628 bankroet ging en toen maar naar Zeeland terugkeerde. In 1630 vestigde zich hier Abraham de Wees, uitgever van Vondels* werken. Omstreeks 1760 geraakte het huizenblok in verval.
Het werd gedeeltelijk afgebroken en in de plaats kwam in 1775 het pand dat nog tot 1807 "'t Huis onder 't Zeil" heette, maar in dat jaar door koning Lodewijk Napoleon werd bestemd als woning voor de commandant van de stad. Ook later onder koning Willem I is het als zodanig in gebruik geweest. In 1869 woonde er de laatste commandant. Tot 1891 heeft er o.a. een dienst van de Staatsspoorwegen gezeteld. In 1912 is het bouwvallig geworden pand afgebroken.
LIT. Mr. J. Belonje, Het Huis "onder het Zijl" op den Dam, M.A. jan. 1966, 6; H.J. Zantkuijl, Bouwen in Amsterdam, O.A. 1972, 543.
