De wetenschap in het algemeen, verkregen door ervaring en door redeneering. Bespiegeling over de natuur, de studie der natuurwetenschappen, het zoeken naar de waarheden, die het leven beheerschen.
De Grieken beoefenden de wijsbegeerte voor het eerst; men onderscheidt een tijdperk vóór en een tijdperk na Socrates, die zijn onderzoek, in plaats van op de natuur, meer op den mensch richtte. Vóór Socrates leefden de wijsgeeren Heraclites en Pythagoras. Na Socrates leefden Plato en Aristoteles. In dit tijdperk leefden de Stoccijnen, die naar de strenge zedenleer, naar de deugd streefden. De Epicuristen zochten het geluk. De Sceptici trokken de waarheid van het menschelijk denken in twijfel en bepaalden zich tot overwegen.
De Cynici zochten den natuurlijken eenvoud, zonder levensgenot. Daarop volgt dan het Romeinsch-Grieksche tijdperk der wijsbegeerte. In de volgende tien eeuwen werd de wijsbegeerte niet meer beoefend, om dan in het jaar 1000 na Christus te herleven. Zij staat dan eeuwen lang onder den invloed der geloofsovertuiging. Dat was de tijd der ,,schoolsche wijsbegeerte”, waarin alle kennis in het licht van den godsdienst werd beschouwd. Toen was wijsbegeerte en godsdienst één. Na de 17de eeuw ontstond een nieuwe wijze van denken, niet in verband met den godsdienst, zonder overpeinzingen over het leven hiernamaals, doch over het praktische leven.
De in Nederland geboren wijsgeeren uit vroeger tijd zijn drie in getal: Geulinx te Antwerpen, Hemsterhuis te 's-Gravenhage en Spinoza, die in 1633 te Amsterdam is geboren. Spinoza huldigde een wereldbeschouwing, waarin hij den godsdienst niet betrok. Hij betoogde de noodzakelijkheid der vrije meeningsuiting, erkende vaste natuurwetten, noemde de natuur God zelf en onderzocht de natuur zonder den grondslag van de Schrift.
De wijsbegeerte omvat alle wetenschappen. ,,Immanent” heet de wijsbegeerte, die niet boven de grenzen van ons begrip gaat. „Transcendent” is de wijsbegeerte over hetgeen boven ons begrip gaat.
Kant koos de kennis der natuur als uitgangspunt. De Leidsche hoogleeraar Bolland bepaalde zich tot de bespiegelende wijsbegeerte. De faculteit der wijsbegeerte aan de hoogescholen omvat: wiskunde, sterrenkunde, natuurkunde, scheikunde, geneesmiddelleer.
