Gepubliceerd op 16-11-2020

Zwarte Stern

betekenis & definitie

Chlidonias niger (Linnaeus: Sterna) 1758. Overwegend zwart-grijs gekleurde soort van Moerasstern, die in de Lage Landen broedt.

Fries Blaustirns ←. Lat niger 'zwart, donker'.BENOEMINGSGESCHIEDENIS Houttuyn 1763 gebruikt de naam als in het lemma (p.158) voor de soort zoals Brisson die beschrijft. Houttuyn meent dat dit een andere is als die welke Linnaeus Sterna nigra noemt, want die heet bij Houttuyn Zeezwaluw ("Deeze kan men met meer reden de Zee-Zwaluw noemen, om dat hy veel kleiner dan de voorgaande is"). In NV deel 2 [Nozeman & Houttuyn 1789] staat de naam Zwarte Ikstern. B&O 1822: "Sterna nigra, L. De zwartkoppige Zee-Zwaluw, Riet-Zwaluw, zwarte Ikstern, Brandvogel. "Schlegel 1852: De zwarte zeezwaluw. Deze naam, maar dan met een of twee hoofdletters, houden we tot en met Albarda 1897, Buekers 1902 en Calkoen 1903. Thijsse 1938 gebruikt de naam als in het lemma.

Linnaeus 1758 noemt een "Rallus Lariformis" ("Rallus subtus albido-flavescens, Cervice c®rulescente maculato, Digitis marginatis", volgens hem de "Larus fissipes van Albin" en de "Rallus cinereus facie Lari van Klein"). Houttuyn 1763 (p.283) voorziet deze van de 'N' naam KirrMeeuw1, welke hij aan het "Hoogduitsch" ontleent. Houttuyn volgt voor de naamgeving méér Brisson (die de vogel bij de Sterns indeelt) dan Linnaeus (die hem immers een 'Rallus' noemde), en voorziet het geheel van een gekleurd plaatje, dat hij ook weer aan Brisson ontleende. Dit plaatje blijkt bij nauwkeurige bestudering een juveniele Zwarte Stern voor te stellen.

In Jonston 1660 staan drie afbeeldingen van wat vermoedelijk steeds dezelfde soort (Zwarte Stern) is (Tab.46); er staan de volgende namen bij: 1. Larus Niger Brand Vogel 2. Larus Fidiper2 (ook: Larus Fissipes) en 3. Marina Hirundo Zee Schwalb. In Jonston 1660 staat "Larus Piscator Fischerlein" bij een afbeelding die bij een Zwarte Stern in winterkleed zou kunnen passen, maar meer nog op een Dwergstern lijkt. Houttuyn 1763 echter brengt deze namen onder bij Linnaeus' Sternanigra.

Brisson gebruikt ook de naam l'Epouvantail (letterlijk 'vogelverschrikker') voor de soort, naast de F naam waarvan Houttuyn alleen de vertaling (Zwarte Stern) geeft. Schlegel 1844 noemt ook nog F Hirondelle de mer épouvantail. F épouvantail <ww. épouvanter <oudf espo(v)enter <volksLat expaventare <Lat expavere <ex+ pavere 'bang zijn' (vgl. F peur <Latpavor).

1 Mogelijk is de volksnaam Kermmeeuwtje ← ontstaan in navolging van Houttuyns KirrMeeuw.
2 Aldrovandus noemde hem Larus niger fidipes. Linnaeus wijzigde het laatste deel in fissipes (Wilms 971001,1).