Algemene benaming voor een aantal Zangvogels uit de in naam overeenkomende familie der Hirundinidae, waarvan de Boeren- en de Huiszwaluw in N de meest voorkomende en bekendste soorten zijn. Bij uitbreiding ook voor de niet-verwante vogelsoorten als Gierzwaluw Apus apus, Nachtzwaluw Caprimulgus europeus en de Zeezwaluwen (=Sterns Sternidae).
De VK (c.1618) kende alleen nog maar de "SWAELUWE J. SWAELM", waarmee, evenals met de vele volksnamen zoals Zwaalf/Swaalf (Groningen), Schwalg, Schwarbel en Zwelf (Limburg), Zwelmpje (Zeeland) en Zwaalm (Vlaanderen), ws. toch vooral de Boerenzwaluw werd aangeduid. Daarnaast vermeldt Kiliaan (c.1618) het woord in een ss. met spier, te weten SPIERSWALCKE, SPIER-SWALUWE (ws. 'Gierzwaluw', gezien D Spierschwalbe ='Gierzwaluw Apus apus') (N spier 'spits, puntig', duidend op de vleugelvorm).
ETYMOLOGIE N Zwaluw <mnl swaluwe, swalewe (jvM c.1266), swelve, swalwe (Bern. c.1240 [VT]); nederduits Swalwe, Swale <oudsaksisch swala; D Schwalbe <mhd swalwe, swalbe, swale, swal <ohd swalwa, swalawa, fries Swel, Swael; E Swallow <middelengels swalowe <oudengels swealwe, oudnoordssvala (>zweeds, ijsl svala, noors, deens svale), germ * *swalwo, maar misschien ook *swalhwo (wegens de lapse leenwoorden spalfo en svalfo) [Wahrig: germ *swalwon (='Nachtegaal') <idg *suolui, suolen-?]. Misschien is het germ woord verwant met R ConoBén Solovéj, bulgaars Slavej, pools Slowik, tsjechisch Slavik en servo-kr Slavuj, dat echter 'Nachtegaal' betekent en/of met albaans Dallëndyshe 'Zwaluw' of met Gr «AKUWV alkuön 'Ijsvogel'1 (Gr XeXièóv chelidóon 'Zwaluw'). Volgens Lockwood 1993 betekent het germ *swalwo zoiets als 'gespleten stok', duidend op de vorkstaart van de (Boeren)Zwaluw. Hij geeft echter geen uitleg hoe hij aan deze betekenis (van het hypothetische woord!) komt. Het staat de vergelijking met de slavische woorden voor Nachtegaal wel in de weg, want de Nachtegaal heeft geen gevorkte staart. De betekenisovergang van Nachtegaal > Zwaluw (als die er geweest is) is denkbaar via de gemeenschappelijke betekenis van 'Lenteaankondiger'. Zie ook D Utenschwalb sub Zwarte Ooievaar.
1 De Saussure 1868+; gaat daarbij uit van germ *swalzwön [Suolahti p.23], maar dez hierin is hypothetisch; *swalzwön (met z) sluit de andere genoemde verwantschappen (met slavisch en albaans) uit [FWH supplement p.205], en komt daarom m.i. niet als beste mogelijkheid in aanmerking.
