Gepubliceerd op 16-11-2020

Taartmerel

betekenis & definitie

Volksnaam in Turnhout (A) voor de Zanglijster [WBD]. Rond Turnhout bestaan meer volksnamen voor deze soort met -merel, waaronder Slijkmerel.

Het eerste deel Taartbetekent 'Paardenstront' [Swanenberg 2000 p.72], waarmee de naam qua betekenis erg gaat lijken op de bekendere volksnaam Schijtlijster ←. Swanenberg meent dat de binnenbekleding van het nest van de Zanglijster de reden is voor nog weer een andere volksnaam voor de soort in Turnhout en omgeving, te weten Slijkmerel, Slijkmel en dat de naam van het lemma zo ook verklaard moet worden. Een andere mogelijkheid is dat Schijt- en Taarteen vinding is van illegale strikkenzetters en andere vogelvangers, die door de panikerende vogels zouden kunnen zijn ondergescheten. Mogelijk is Todlijster in Tilburg (NB) ( = Grote Lijster) een verbastering van *Tortlijster, waar dan het eerste deel herkenbaar is.ETYMOLOGIE N tort, toort <tort, toorde, toort ["vetus. fland" VK] <mnl tort, toort, torde, torte, toert 'mest, uitwerpselen' [MH]; fries toart [vDE]; D (dial.) Zort; mhd zurch, zürch 'Kotvon Tieren' [AEW; vDE]; E turd 'a piece of dung' <middelengels tord, turd <oudengels tord [WNCD]; oudnoords tord1 >noors-laps dur’de 'schmutz' [AEW]. Buiten het germ: lets dirstu 'scheisse', dirsa 'aars'; Gr öapöaivw dardainoo 'beschmutze' (Specht 1939 [AEW]) Specht gaat m.i. terecht van een ander verband uit (hier: een verband met een oud participium *drtom) dan van een afleiding van idg *der'scheuren, splijten', omdat de betekenis hiervan maar moeizaam1 2 of in het geheel niet in overeenstemming gebracht kan worden met die van 'mest, uitwerpselen, drol'.

Weijnen 1996 brengt vlaams toortel 'keutel' in verband met oudf tortil 'gedraaid lint' en Lat tortilis 'gedraaid'. Voor vlaams toortel 'gedraaide franje, spil van een spinnewiel' zal dit gelden, maar indien vlaams toortel 'keutel' afgeleid is van mnl toort (en die kans lijkt groot), dan zijn beide woorden toortel homoniemen en heeft toortel ‘keutel' dus niets met het oudfranse woord te maken.

Een verband met Lat Turdus 'Lijster' is, onnodig te zeggen, niet aanwezig. Zie daarvoor sub Drossel, Droessel.

1 AEW noemt oudnoords tordyfill (<ouder *tordvïfill) 'Mestkever', dat in een aantal germ talen aanwezig is, o.a. in (ouder)N tortwevel.
2 Een poging daartoe kan misschien verlopen via noors (dial.) taar 'vezel', waarvan het verband met '(los)scheuren' duidelijk is; het idee zou kunnen zijn dat oudnoords tord '(dieren)mest' veel vezels bevat.