Gepubliceerd op 16-11-2020

Raadsheer

betekenis & definitie

(1) Oude N naam voor de Ivoormeeuw ←, gebruikt door Houttuyn 1763: "Onder de Groenlandsche of Spitzbergsche Vogelen, maakt MARTENS van eenen gewag, dien hy den Raadsheer noemt, schynende ook tot de Meeuwen te behooren. Immers deeze heeft het geheele Lyf Sneeuw-wit, den Bek dun en smal, scherp, zwart van kleur, gelyk ook de Pooten, welke drieVingerig zyn: de Wieken lang; de Staart langagtig en breed, als die van een Meeuw.

Het is een zeer aanzienlyke Vogel, die meer zyn verblyf op 't drooge houdt, dan zwemt op 't Water; zynde doorgaans alleen, doch op den Roof komen zy, met groote troepen, te samen aanvallen." (p.147). In dit citaat zitten weliswaar enkele dingen, die niet helemaal met de Ivoormeeuw overeenstemmen, maar anderzijds kloppen een aantal cruciale zaken goed. Martens kende bovendien de "Bürgermeister", welke dus een andere soort moest zijn.Schlegel 1844 vermeldt Rathsherr-Möve, welke D naam dus van Martens 1675 zal stammen (in deze of mogelijk iets gewijzigde spelling). Van Beckum 1952 noemt D Ratsherr als 'naam voor een Meeuw'. Thans luidt de D naam Elfenbeinmöwe. F Goéland sénateur zegt mogelijk iets over het benoemingsmotief: volgens C&C 1995 verwijst het mogelijk naar "la toge blanche des sénateurs romains". Ratsherr en/of Raadsheer kan dan weer de vertaling van sénateur ('senator, lid van de Senaat') zijn, of omgekeerd. In HN 1905 wordt Malmgren 1862 geciteerd, die uit eigen wn. beschrijft, hoe een aantal Ivoormeeuwen rondom een wak in het ijs langdurig staat te wachten op het verschijnen van een rob, wiens excrementen ze eten. Het lijkt dan, volgens Malmgren, op om een tafel gegroepeerde raadsheren, die een raadsvergadering houden!

HN 1905 vermeldt Ratsherrmöve ook voor de Kleine Mantelmeeuw. Hier is ongetwijfeld verwarring opgetreden, misschien veroorzaakt door Houttuyn 1763, die het bovenvermelde citaat nl. gaf onder het kopje "IV. Larus fuscus". Het statige zwart-witte kleed van de volwassen Kleine Mantelmeeuw zou overigens eveneens goed kunnen passen als benoemingsmotief voor (een idem kostuum dragende) 'Raadsheer'. De Friezen zagen in deze soort een minder voorname functionaris: een kolendrager: fries Sjouwerman.

(2) naam voor een bepaald type Sierduif [vD 1904].