Gepubliceerd op 16-11-2020

Gierzwaluw

betekenis & definitie

Apus apus (Linnaeus: Hirundo) 1758. Vogel die Linnaeus nog als verwant met de echte Zwaluwen beschouwde, maar dit verre van is.

De echte Zwaluwen hebben wel een gevorkte staart en trekken ook vaak met Gierzwaluwen op en mee, zodat de naamgeving vanuit het volk wel begrijpelijk is. Bij ons in het broedgebied maken Gierzwaluwen zich kenbaar met hun luide geschreeuw of gegier (volksnaam Steenkrijter, in Duitsland Quiekschwalbe, in Engeland Screech Martin, Squeaker). Friese volksnamen Gierswel ←, Piipswel, Piperswel, Gulswel; de officiële friesenaam isToerswel ('torenzwaluw').BENOEMINGSGESCHIEDENIS Schlegel 1852 noemt de soort GIERZWALUW, in 1828 Steenzwaluw (p.241). B&O 1822 noemen hem "De Gier- of Steenzwaluw". In NV 1770 is het GierZwaluw.

Houttuyn 1763 m.b.t. de N naam voor Linnaeus' nr.5 onder de 'Zwaluwen': "Wy noemen deeze, die, om dat zy nooit op den Grond zitten gaat, van de Ouden Hirundo Apus, dat is zonder Pooten geheten wordt, naar den Hoog-duitschen naam Gier-Zwaluw; hoewel zy eigentlyk, wegens haar nestelen in oude Gebouwen, Steen-Zwaluw moest heeten." De hoogduitse naam waarnaar Houttuyn verwijst, staat vermeld bij een afbeelding van een (duidelijk herkenbare) Gierzwaluw in Jonston 1660 Tab.42, linksonder: "Apus Geijr Schwalb Kirchen Schwalb". Dat ook aan deze D naam het gieren van de vogels ten grondslag ligt, lijkt niet aannemelijk, gezien D Gerschwalb en Geyerschwalb (naast Spyr en Spyrschwalb) in HG 1669.

Kiliaan 1599 geeft de N naam Ghier-swaluwe.

Later geeft de VK (c.1618) ook nog: "Spier, Spiervoghel, Spier-swalcke, Spier-swaluwe ... hirundinum, sax. spyrswalcke." Mogelijk is hier, net als bij Ghierlitse, al te vrijelijk uit de D woordenschat geput (Spiere =Spier-schwalbe (oude D naam), thans D Mauersegler). Jonston 1660 noemt "Spijr Schwalb" als naam voor de Huiszwaluw. Zie verder onder Spier-swaluwe. vDE 1993 noemt Schierzwaluw ←, waarmee de Gierzwaluw kan zijn bedoeld. [Wilms 960403; Jackson 1968; HN 1905; Van Beckum 1952; HG 1669]

< >