orang oetan 1

betekenis & definitie

orang oetan [mensaap]. Orang oetan, veelal (ook door Van Dale en Kramers en Bonte) orang oetang, en vroeger — ten gevolge van de zonderlinge voorkeur die ons volk in vreemde namen aan de Franse spelling geeft (als ware al wat vreemd is Frans) — orang outang geschreven, is de naam die wij, met het gehele beschaafde Europa, aan een bekende soort van mensapen geven, die alleen op Borneo en Sumatra voorkomen. De naam is volkomen duidelijk en bestaat uit twee zeer bekende Maleise woorden: orang ‘mens’ en oetan ‘bos’, die, aldus samengevoegd, aan ons bosmens beantwoorden. Wegens de grote overeenkomst van de in de bossen levende orang oetan met de mens, is deze naam niet ongepast; maar de oorsprong daarvan schuilt nochtans in het duister, daar de Maleiers zelf die naam wel aan wilde, in de bossen levende mensen, maar voor zover wij weten, nooit aan een soort van apen geven. Zij noemen de orang oetan mawas, waarvoor men op Borneo majas zegt. Het verdient echter opmerking dat, volgens Burns’ ‘Vocabulary of the Kayan language’, in Journal of the Indian Archipelago, 1849, p. 134, de majas in de taal van de stam van de Kajans op Borneo orang tuan heet, terwijl p. 182 tuan door ‘wood, jungle’, verklaard wordt, zodat dit woord geheel aan het Maleise oetan beantwoordt. Misschien is orang oetan een bij de Maleiers op Borneo wel eens gebruikte vertaling van deze naam en hebben oude reizigers die uit hun mond opgevangen.

Daar orang oetan, voor de majas gebezigd, geen Maleis is, maar alleen de Europeanen deze verbinding van twee Maleise woorden tot aanduiding van de majas gebruiken, zijn sommigen van oordeel dat men ook de gewone Europese schrijfwijze orang-oetang moet behouden. De nasale n (ng) op het einde van de woorden is een gewone verminking van de op een zuiver dentale n eindigende Maleise woorden, in het bij de Europeanen in zwang zijnde zogenaamde laag-Maleis of brabbel-Maleis. Daar het woord in de betekenis van majas inderdaad tot dit brabbel-Maleis behoort, wil men het dan ook de in die ontaal thuishorende uitspraak en spelling laten. Het is een zaak van zeer weinig gewicht, maar daar de samenstellende woorden beide zuiver Maleis zijn, kan men ze, dunkt mij, ook de zuiver Maleise vorm doen behouden.