o., filosofische term gebruikt voor de leer van I.Kant en voor de verschillende filosofische stromingen die zich op Kant beroepen.
(e) Kant stelde het kriticisme tegenover het dogmatisme en scepticisme. Het dogmatisme filosofeert zonder voorafgaand onderzoek van de voorwaarden en grenzen van het menselijk kennen. Bepaalt het zich dan niet tot het gebied van de ervaring (de werkelijkheid in ruimte en tijd) en tracht het door te dringen in het wezen van de werkelijkheid ‘op zichzelf’ (metafysische problemen), dan komt het in tegenstrijdigheden, waardoor zeer licht het scepticisme ontstaat, dat alle metafysische kennis loochent maar tegelijk het probleem van de betrekking tussen kennis en object onopgelost moet laten. Daartegenover stelt het kriticisme, bedoeld als fundament van alle filosofie, de apriorische grondslagen van de menselijke kennis vast en daarmee haar voorwaarden en grenzen, →kantianisme. LITT. F.Kreis, Phänomenologie und Kritizismus (1930); A. Görland, Prologik (1930).
